Sqarimi i paqartësive të atyre që bazohen në llogaritje për hyrjen dhe daljen e muajit hënorë
Me rëndësi është të sqarojmë me argumente edhe paqartësitë që kanë ata të cilët e shpallin muajin hënorë mbi bazën e llogarive astronomike, duke shpresuar se KMSH-ja do të reflektojë, se vëllezërit muslimanëve do të angazhohen për t’i bindur të heqin dorë prej këtij bidati në fe ose për t’u parë ndonjë mundësi tjetër për zgjidhjen e këtij problemi. Por edhe për të sqaruar ata që kanë dyshime mbi mënyrën e shpalljes së muajit hënorë.
Është e qartë se Meshihati i Turqisë, Mexhlisi Evropian për fetva, si dhe disa dijetarë bashkëkohorë si Ahmed Shakir[1], Mustafa Zerka, por edhe doktor Jusuf Karradavi, kanë disa paqartësi të cilat i kanë bërë të bien në këtë bidat, pra ata kanë rënë në këtë gabim të rëndë me interpretim, sepse nuk mund të përfytyrohet që muslimani të bjerë në një gabim të tillë që përbën ndryshim të një rregulli të fesë pa pasur paqartësi (shubhe). Batinitë janë ata të cilët i bëjnë ndryshimet në fe, bidatet dhe keqintepretimet pa pasur paqartësi (shubhe), e ata janë kafirë, kurse këta dijetarë të kohës dhe Meshihati i Turqisë nuk janë batini, kështu që domosdo kanë disa paqartësi. Ibn Tejmije thotë: “S’ka dyshim se pas përhapjes dhe triumfimit të fesë Islame askush nuk mund të shfaqë mbështetjen në gjëra të tilla, por ka mundësi që njeriu të ketë ndonjë arsye të padeklaruar për pranimin ose refuzimin e dëshmisë, ose mund të ketë ndonjë mëdyshje (shubhe) se pse Sheriati nuk ka caktuar si rregull bazimin në llogari për shpalljen e fillimit të muajit” [Mexhmuul fetava v. 25].
Po cili është mendimi i tyre dhe cilat janë paqartësitë e tyre?
Mendimi i tyre është se fillimi i muajit hënorë shpallet mbi bazën e llogarive astronomike që tregojnë se ka mundësi të shihet hëna e re. Kështu, sipas tyre nëse llogaritë tregojnë se më njëzet e nëntë Shaban në darkë mund të shihet hëna e re në cilëndo pjesë të tokës, dita e nesërme shpallet si dita e parë e muajit të ramazanit, e nëse llogaritë nuk japin mundësi për shikimin hënës, shabani duhet të plotësohet tridhjetë ditë.
Një prej atyre që mbështesin këtë mendim është dhe doktor Jusuf Karradavi, i cili ka një shkrim të publikuar në një faqe interneti me emrin “el Karradavi”, ku përmend arsyet e këtij mendimi, prandaj për të qenë sa më i saktë në përcjelljen e mendimit të tyre, do ti sjell paqartësitë kryesore të tyre prej këtij materiali dhe do të jap përgjigje një për një.
Paqartësia e parë: Muaji i Ramazanit hynë me njërën prej këtyre tri mënyrave: 1- Shikimi i hënës së re. 2- Ptolësimi i shabanit tridhjetë ditë. 3- Caktimi i hënës së re (tekdiri).
Përgjigja: Konsiderimi i tekdir-it të përmendur në hadithin e Ibn Omerit si mënyrë të tretë është gabim, sepse me caktimin e hënës Pejgamberi a.s. ka për qëllim po atë që përmendet në hadith të tjera ku thotë: “Plotësojeni muajin shaban me tridhjetë ditë”, pra qëllimi i Pejgamberit është llogaritja e caktuar e muajit hënorë që është tridhjetë ditë. Ibn Kajim thotë: “Kur qielli ishte i vrenjtur, Pejgamberi (s.a.u.s.) as e agjëronte ditën e tridhjetë dhe as urdhëronte për diçka të tillë, madje ai urdhëronte që, nëse qielli është i veshur me re, të plotësohej shabani me tridhjetë ditë, e pastaj të niste agjërimi. Kësisoj ka urdhëruar dhe kësisoj ka vepruar Pejgamberi (s.a.u.s.), dhe kjo nuk bie ndesh me thënien e tij: “Në qoftë se hëna nuk shihet për shkak se qielli është i veshur me re, atëherë merrni për bazë llogarinë e caktuar të muajit hënor”[2], pasi edhe këtu flitet për plotësimin e muajit me tridhjetë ditë, në rast se nata e tridhjetë e tij është e vrenjtur dhe, për pasojë, nuk shihet hëna. Kjo ka të njëjtin kuptim me hadithin tjetër të vërtetë, të cilin e ka sjellë Buhariu, që thotë: “Plotësojeni muajin shaban me tridhjetë ditë”[3]. Pejgamberi (s.a.u.s) gjithashtu ka thënë: “Mos agjëroni derisa të shikoni hënën e ramazanit dhe mos e prishni agjërimin derisa të shikoni hënën e shevalit, dhe nëse hëna nuk shikohet dot për shkak të reve, atëherë plotësojeni muajin me tridhjetë ditë”[4] [Zadul Mead]. Dëshminë që nëse nuk shihet hënë, plëtsohet muaji tridhjetë ditë e ka transmetuar nga Pejgamberi edhe Hudhejfja dhe Aishja, madje edhe vetë Ibn Omeri sipas një hadithi tjetër të saktë.
Paqartësia e dytë: Abdullah Ibn Umeri tregon se Pejgamberi a.s. përmendi njëherë muajin e ramazanit dhe tha: “Mos agjëroni derisa të shihni hënën e re (të ramazanit) dhe mos e ndërprisni agjërimin derisa ta shihni hënën e re (të shevalit). Në qoftë se hëna nuk shihet për shkak se qielli është i veshur me re, atëherë merrni për bazë llogarinë e caktuar të muajit hënor[5]”. Në shpjegimin e togut ‘merrni për bazë llogarin e caktuar të muajit hënorë’ janë dhënë tri mendime:
Mendimi i parë: Ahmed Ibn Hanbeli dhe pak dijetarë të tjerë kanë thënë se është me kuptimin: ngushtojeni dhe kufizojeni muajin, duke përcaktuar se hëna është nën re (edhe pse nuk e shihni atë). Këtë shpejgim e mbështesin në faktin se fjala ‘kadere’ merr dhe kuptimin ‘ngushtoi’, siç thotë Allahu në Kuranë: “Kush e ka rrizkun (mjetet e jetesës) të kufizuar”. Kështu, këta e kanë bërë detyrë agjërimin e ditës së tridhjetë të Shabanit kur hënë nuk shihet për shkak se qielli është me re.
Mendimi i dytë: Mutarrif Ibn Abdilah (njëri prej tabiinëve të mëdhenj) [6], Ebul Abas Ibn Surejxh (një dijetar i medhhebit Shafi që ka qenë dhe nxënës i Shafiut), Ibn Kutejbe dhe disa dijetarë të tjera kanë thënë se është me kuptimin: caktojeni muajin duke u bazuar në llogaritjen e pozicioneve të hënës.
Mendimi i tretë: Ebu Hanifja, Shafiu dhe shumica e selefëve dhe dijetarëve të mëpasshëm kanë thënë se është me kuptimin: caktojeni nurmin të plotë tridhjetë dit. Të tre këto mendime bashkë me dijetarët e secilit mendin i ka përmendur Neveviu në Mexhmu, por edhe në shpjegimin e Sahihut të Muslimit. Atëherë, me mendimin që mund të caktohet fillimi muajit në bazë të llogaritjes është njëri prej tabiinëve dhe disa dijetarë të tjerë. Ata e kanë mbështetur qëndrimin e tyre në hadithin e Ibn Umerit.
Përgjigja: Mendimi i saktë në shpejgimin e hadithit të Ibn Ujmerit është i tretë, sepse ky tog që nuk është fort i qartë duhet të shpjegohet në përuthje me hadithet e tjera të shumta dhe të sakta të cilat e shprehin qartë se duhet të plotësohet muaji tridhjetë dit. Ky fakt u përmend dhe më sipër. Kështu e bën harmonizimin e haditheve Maliku siç përmend Ibn Abdil Berri në Temhid, por dhe dijetarët e tjerë të cilët nuk pajtohem me mendimin e Ibn Umerit dhe të Ahmed Ibn Hanbelit. Mendimi i parë është gabim, sepse bie ndesh me hadithet që tregojnë qartësisht se çfarë qëllimi ka pas Pejgamberi a.s. në hadithin e Ibn Umerit. Porse Ibn Kajim pas shqyrtimit të transmetimeve të kësaj teme ka dalë me përfundimin se Ibn Umeri e ka agjëruar për siguri ditën e tridhejtë të Shabanit kur hëna nuk shihej për shkak të reve, duke e parë si diçka të pëlqyeshme dhe jo si detyrë e si një ditë prej ramazanit. Gjithsesi, qëndrimi i Ibn Umerit, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, është gabim sepse bie ndesh me hadithet e qarta. Siç shihet, ky qëndrim edhe pse është gabim nuk ka të bëjë fare me bazimin në llogaritje, sepse ky mendim thotë që nëse hëna nuk shihet për shkak të reve, quhet se hanë është nën re, pa marrë parasyhë nëse llogaritë thonë se është nën re apo jo, pra është majft e qartë se ky mendim nuk ka të bëjë me llogartitjen e pozicioneve të hënës. Mendimi i dytë është i shpikur pas gjëneratës së sahabëve, kështu që ai nuk mund të merret parasyshë. Nuk lejohet të shpjegohet hadithi në kundërshtim me kuptimin që i ka dhënë Pejgamberi a.s. dhe shokët e tij. Ibn Tejmije thotë: “Bazimi i këtyre në hadithin e Ibn Umerit është më se i pavlefshëm, dhe përveç kësaj është pikërisht Ibn Umeri ai që transmeton hadithin se Pejgamberi a.s. ka thënë: “Ne jemi një umet analfabet që nuk shkruajmë dhe nuk bëjmë llogari”. Atëherë, si mund të thuhet se hadithi i tij tregon për bazimin në llogaritje!” [Mexhmuul fetava v.25].
Por këtu mund të shtrohet një pyejte: Si mund të quhet shpjegim i shpikur kur njëri prej atyre që kanë menduar kështu është dhe tabiini i madh Mutarrif Ibn Abdilal Ibn Shehir. Përgjigjen për këtë pyetje e jep Ibn Tejmije në mexhmuul fetava duke thënë: “Transmetohet se Muhamed Ibn Sirini ka thënë: “Dola në ditën e dyshimtë, dhe nuk gjeta njeri prej të cilit merret dijeni veçse duke ngrënë, me përjashtim të një burri që bënte llogari dhe që bazohej në llogari. Sikur ky njeri të mos e kishte bërë këtë gjë, do të ishte më mirë për të.” Thuhet se ky burrë ka qenë Mutarrif Ibn Abdilah Ibn Shehir, i cili ka qenë një dijetar me pozitë të lartë, por nëse ëshë e saktë që ai bazohej në llogari, atëherë themi se kjo është një prej gabimeve të dijetarëve”. Kështu, mendimi i dytë bie ndesh me ixhmain e sahabëve, dhe prandaj nuk mund të merret parasyshë. Ixhmain e sahabëve për këtë çështje e ka përmendur Ibn Tejmije dhe të tjerë. Por edhe nëse nuk qëndron ixhmai për këtë çështje për shkak të kundërshtimit të Mutarrifit, themi se përsëri ky qëndrim është gabim, sepse bie ndesh me hadithet e tjera të cilat qartësojnë kuptimin e hadithit të Ibn Umerit.
Paqartësia e tretë: Ibn Surejxhi (nxënësi i Shafiut) ka thënë se thënia e Pejgamberi a.s. në hadithin e Ibn Umerit: “caktojeni muajin” është ligjërim që ka të bëjë vetëm me ata që kanë dijeni mbi llogaritjen, ndërsa thënia tjetër: “plotësojeni numrin e ditëve të muajit” ka të bëjë me njerëzit në përgjithësi.
Përgjigja: Togu “caktojeni muajin’ duhet të shpjegohet në përputhej me hadithet e tjera siç u përmend më lart. Bazimi në llogari qoftë edhe për ata që kanë dituri në këtë fushë është në kundërshtim me hadithin që transmeton Ibn Umeri se Pejgamberi a.s. ka thënë: “Ne jemi një ymet analfabet që nuk shkruajmë dhe nuk bëjmë llogari. Muaji është kaq (duke bërë shenjë me të dhjetë gishtat të hapur), kaq dhe kaq, por në herën e tretë e përtheu gishtin (për të treguar numrin 29). Muaji mund të jetë edhe kaq, kaq dhe kaq, domethënë plot tridhjetë dit”. Shënon Buhariu dhe Muslimi. Ky hadith qartësisht e hedh poshtë bazimin në llogari për fillimin e muajit hënorë.
Paqartësia e katërt: Me thënien: “Ne jemi një ymet analfabet që nuk shkruajmë dhe nuk bëjmë llogari” Pejgamberi a.s. kishte për qëllim gjendjen e ymetit në kohën e tij, por kjo nuk do të thotë se nuk do të vijë një kohë kur ymeti do të arrijë të bëjë llogari.
Përgjigja: Në këtë hadith Pejgamberi a.s. e ndalon bazimin në llogari për fillimin e muajit, dhe në hadithe të tjera ka caktuar si ‘sebeb-shenjë’ për hyrjen e muajit shikimin e hënës, kështu që bazimi në llogari bën që të mos merret për bazë sebebi që ka vënë sheriati, por diçka tjetër që në fakt sheriati e ka ndaluar. Përderisa sheriati ka vënë një shenjë për fillimin e muajit, atëherë fillimi i muajit duhet të lidhet veçse me këtë shenjë. Por në lidhje me këtë pohim të Pejgamberit a.s. në hadith duhen sqaruar disa gjëra: Së pari, ky pohim është lajmërim mbi gjendjen e njerëzve kur u dërgua Pejgamberi a.s. dhe jo inkurajim apo nxitje për të vazhduar në analfabetizëm, me përjashtim të disa rregullave siç është njohja e fillimit të muajve. Kështu, para zbritjes së Sheriatit tonë ymeti tek të cilët i u dërgua Pejgamberi a.s. ishte analfabet, kurse pas Sheriatit muslimanët nuk janë urdhëruar të vazhdojnë në këtë gjendje në mënyrë absolute, por vetëm për disa rregulla. Së dyti, togu “nuk shkruajmë dhe nuk lexojmë” bën fjalë vetëm për shkrimin dhe llogaritjen për njohjen e fillimit të muajve, sepse ka pas prej sahabëve që dinin të shkruanin dhe të lexonin. Kështu, ky tog edhe pse në formë është dëftim, në përmbajtje është ndalim nga marrja për bazë e shkrimit dhe llogarisë për fillimin e muajve hënore. Pra, Pejgamberi a.s. ka bërë të ditur se ymeti që e ndjek, që është ymeti i mesëm, nuk shkruan dhe nuk lexon, por përkundrazi ai e dallon fillimin e muajve nëpërmjet shikimit të hënës së re. Përshkrimi i ymetit si anlfabet në këtë hadith në fakt është lavdërim dhe vlerësim, duke e parë në disa aspekte: Aspekti i parë: Në vend të shkrimit dhe llogarisë për njohjen e fillimi të muajit ymeti merr për bazë shikimin e hënës së re i cili është një shenjë më e qartë e më e dukshme. Aspketi i dytë: Në përcaktimin e muajit me shkrim dhe me llogari bëhen shumë gabime, kurse në caktimin e fillimit të tij me anë të shikimit ka më pak gabime. Aspekti i tretë: Shkrimi dhe llogaria për gjëra të tilla e angazhon ymetin me gjëra jo në dobi të saj dhe i shkakton lodhje pa ndonjë dobi të madhe, kurse me shikimin ndodh krejt e kundërta. Së treti, qëllimi i hadithit është se ka rregulla fetarë të cilët mbetën sipas natyrës analfabetike. Këtë e shpjegon fakti se kuptimi i rregullave të Sheriatit nuk ka nevojë për njohjen e shkencave të universit dhe matematikës. Arsyeja pse ymeti jonë nuk ka nevojë për njohuri të tilla për kuptimin e rregullave të Sheriatit qëndron në faktin se, së pari, ata që i morën rregullat direkt nga Pejgamberi a.s. ishin në natyrë analfabetë, dhe së dyti, se nëse do të nevojiteshin njohuri të tilla për kuptimin e Sheriatit, ai nuk do të arrinte të përfshinte shumicën dërrmuese të njerëzve arabë e jo arabë, sepse shumica e njerëzve do ta kishte të vështirë të zbatonin rregullat nëse do të nevojiteshin mjete shkencore për kuptimin dhe zbatimin e tyre. Kjo urtësi del nga thënie e Muhamedit a.a.: “Ne jemi një ymet analfabet që nuk shkruajmë dhe nuk bëjmë llogaritje”. Së katërti, Pejgamberi a.s. nuk ka për qëllim ndalimin e shkrimit dhe leximit, por ndalimin e llogaritjeve të cilat merren për bazë për fillimin e muajit hënorë[7].
Paqartësia e pestë: Llogaritjet në kohën tonë bëhen me aparate që japin të dhëna të sigurta mbi pozicionin e hënës. Me një lehtësi të madhe nëpërmjet teknologjisë së kohës mund të përcakohet për çdo minut mundësia e shikimi të hënës. Shume dijetarë bashkëkohorë mendojnë se llogaritja bëhet sipas mënyrës së vjetër, duke marrë parasyshë dhe gabimet që kanë kalendaret e namazit të cilat janë përpiluar në bazë të librave të vjetër, e kështu disa prej tyre e caktojnë muajin njëzet e nëntë ditë dhe disa tridhejtë dit. Ajo që kanë mohuar fukahatë është astrologjia, me të cilën shumë njerëz kanë pretenduar se mund të njohin të fshehtat që do të ndodhin në të ardhmen. Ibn Dekik el Id thotë: “Nuk lejohet bazimi në llogari për fillimin e agjërimit, meqë hëna është paralel me diellin sipas asaj që thonë astrologët, të cilët mund ta fillojnë muajin një ditë ose dy para fillimit që bazohet në shikimin me sy, e konsiderimi i kësaj gjëje do të thotë shpikje të një rregulli fetar që nuk e ka lejuar Allahu. Ndërsa nëse llogaria tregon se hëna ka dalë në një mënyrë që mund të shihet me sy, por ka diçka që pengon shikimin me sy, si përshembull retë, kjo e bën detyrë agjërimin, sepse shkaku fetar (sebebi, hana e re) është i pranishëm.”
Përgjigja: Sebebi (shenja) që ka vendosur Sheriati për fillimin e muajit nuk është thjeshtë ekzistenca e hënës në qiell në një pozicion të tillë që mund të shihet, por vetë shikimi i hënës së re me sy. Kështu edhe nëse hëna ekziston aty ku mund të shihet me sy, edhe nëse të dhënët e llogarive astronomike japin informacion të sigurtë mbi mundësinë e shikimi të hënës, përsëri fillimi i muajit do të shpallet mbi bazën e shikimi të hënës, sepse ajo është shenja që ka vendosur Sheriati. Faktorët që ndikojnë në mundësinë e shikimit të hënës së re janë të shumtë, si: distanca këndore mes diellit dhe hënës, koha e përëndimi të hënës në krahasim me diellin, pozicioni gjeografik, lartësia nga niveli i detit, kushtet klimatike dhe atmosferike, pastërtia e horizontit, forca e shikimit. Ibn Tejmije ka folur gjatë për këto faktorë në mexhmuul fetava v. 25. Ndikimi i këtyre faktorëve bën që të mos ketë një rregull llogarie të saktë dhe të padiskutueshëm mbi shikimin e hënës së re, jo vetëm në rrafshin global, por edhe në atë lokal. Ndikimi i këtyre faktorëve në mundësinë e shikimit të hënës është i pranishëm edhe në kohën tonë, edhe pse llogaritë astronomike janë më të sakta sesa në kohën e Ibn Tejmijes, pasi llogaritë mund të japin saktësisht vendndodhjen e hënës në raport me diellin dhe tokën, por ato nuk mund të përcaktojnë në mënyrë të prerë se do të shihet hëna për shkak të ndikimit të faktorëve të mësipërm. Prandaj është e pavend përpjekja e atyre që mbështeten në llogaritë astronomike për t’i bindur njerëzit se llogaritë astronomike janë shumë të sakta e jo si më parë, sepse këtu nuk flitet për llogaritjen e pozicionit të hënës, por për llogaritjen e shikimit të saj, sepse Sheriati i ka lidhur rregullat me shikimin e hënës dhe hapjen e lajmit të hyrjes së hënës së re tek njerëzit, dhe jo me pozicionin e hënës në qiellë, qoftë edhe nëse llogaritja astronomike thotë se ajo ka lindur. Kështu, nuk mund të ketë kritere të sakta llogarie të cilat parashikojnë se sigurt do të shihet hëna, por edhe sikur të vendosen kritere të tilla në të ardhmen, përsëri shpallja e muajit hënorë duhet të bazohet në shikimin me sy të lirë të hënës dhe jo në llogari, sepse ky është sebebi që ka caktuar Sheriati për fillimin e muajit hënorë.
Për ta kuptuar më mirë konceptin e sebebit (shenjës) të vendosur nga sheriati për një normë ligjorë po jap tre shembuj me kohët e namazit:
– Dihet që koha e namazit të sabahut hynë kur shfaqet agimi i vërtetë në horizont. Kështu, agimi i vërtetë është vendosur si sebeb për hyrjen e kohës së sabahut dhe obligimin e këtij namazi. Nëse namazi i sabahut falet para shfaqjes së kësaj shenje (sebebi), quhet i pavlefshëm dhe duhet përsëritur pas hyrjes së kohës. Edhe nëse llogaritë e padiskutueshme astronomike tregojnë se është koha e agimit, përderisa agimi i bardhë i vërtetë nuk është shfaqur në horizont, koha e faljes së namazit nuk hynë derisa të shfaqet realisht në horizont, sepse Allahu ka vendosur si sebeb për hyrjen e kohës së sabahut shfaqjen e kësaj shenje. Nëse dikush do caktonte kohën e sabahut në bazë të llogarive para shfaqjes së kohës së tij në horizonte, dhe do të pretendonte se edhe pse nuk është shfaqur agimi në sabah koha ka hyrë, ky veprim do të quhej bidat dhe ndryshim i një rregulli të fesë. Për këtë arsye themi se është bidatë bazimi në kalendarët apo në orat e dorës që caktojnë kohët e namazit, duke i zëvendësuar me shenjat (sebebet) që ka caktuar Sheriati për hyrjen e kohës së namazit nëse ky zëvendësimi bën që të thirret ezani apo të falet namazi para kohe, ndërsa nëse përdorimi i kalendarët apo orës së dorës bëhet thjeshtë për lehtësim, por jo si bazë në vend të shenjave të vendosura nga Sheriati dhe as si shkak që namazi e ezani të kryhen para kohe, kjo është çështje tjetër. Ashtu sikurse për hënën e re edhe për kohën e namazit të sabahut ka mjaft faktorë klimatik, atmosferik, lokalë, gjeogkrafik dhe stinorë të cilët e bëjnë të vështirë të ketë llogaritje të saktë për kohën e shfaqjes së agimit. Ky është problemi pse kalendarët në përgjithësi e kanë caktuar më herë kohën e sabahut, ndonëse disa kalendare e kanë mjaft të theksuar gabimin edhe për shkak të një bidati tjetër që thotë se është mirë të mbyllet syfyri për siguri njëzet minuta para kohe, një bidat ky për të cilin ka folur dhe Ibn Haxheri në ‘Fethul Bari’.
– Sebebi (shenja) që ka vendosur Sheriati për hyjren e kohës së namazit të drekës është animi i diellit nga zeniti. Kjo shenjë kuptohet kur hija e objektit pas arritjes në pakësimin maksimal, fillon dhe rritet sadopak me një rritje të kapshme me sy të lirë. Ibn Abdil Berri ka përmendur se për këtë fakt ka ixhma të dijetarëve. Nëse llogaritë e nxjerrin se dielli ka anuar nga zeniti, por në tokë ende nuk dallohet me sy të lirë fillimi i rritje së hijes, koha nuk ka hyrë. Diferanca mes animit real të diellit dhe shfaqjes në tokë mund të jetë fare pak minuta sepse hija është gjithnjë në lëvizje, pavarësisht se në kohën e zevalit kur dielli është në kupën e qiellit pakësimi dhe rritja nuk janë të dallueshme. Neveviu ka përmendur në Mexhmu’ se nëse dikush e merr tekbirin fillestar pas animit të diellit nga zeniti në realitet, por para se të shfaqet zevali (rritja e hijes), namazi nuk i quhet i vlefshëm. E njëjtë gjë, thotë ai, vlen dhe për namazin e sabahut dhe namazet e tjera.
Por këtu duhet të kemi parasyshë se, për sa i përket vlefshmërisë së ibadetit, dijetarët nuk e kanë trajtur njësoj gabimi në faljen e namazit para kohë me gabimin në fillimin e muajit të agjërimit. Ata thonë se nëse dikush e ka falur namazin gabimisht para kohe, dhe pastaj mëson se e ka falur para kohe, namazi nuk i quhet për farz, kështu që duhet ta përsërisë atë. Këtë e ka thënë Ibn Kudame ne ‘Mugni’ dhe Behuti në ‘Reudul Murrbi’, kurse Ibn Kasim në ‘hashije-n’ e librit të fundit’ përmend se për këtë gjë ka ixhma të dijetarëve. Ndërsa nëse muaji i agjërimit fillohet gabim, e më pas mësohet diçka e tillë, agjërimi quhet i saktë. Janë disa raste gabimesh që mund të ndodhin qoftë edhe kur autorite e shpall muajin në bazë të shikimi të hënës dhe jo në bazë të llogaritjes që tregon mundësinë e shikimi të saj. Kjo është një nga pikat ku ndryshojnë rregullat e kohës së agjërimit nga rregullat e kohës së namazit, pra jo në të gjitha pikat janë njësoj, prandaj nuk është e saktë të vihet shenja e barazimit në të gjitha gjërat. Për urtësinë e këtij ndryshimi mbase do të flas në një material tjetër inshaallahu. Si argument për këtë ndryshim kemi hadithin e Ebi Hurejres: “Agjërimi fillon ditën kur ju filloni agjërimin, fitër bajrami bëhet në ditën kur ju bëni fitër bajram dhe kurban bajrami bëhet në ditën kur ju bëni kurban bajram”.
– Ka raste kur njeriu ndodhet në nja majë mali ose në një shkretëtirë, kur të dhënat e llogarive astronomike, programet e llogaritjeve kompjuterike apo aparatet që japin në mënyrë automatike pozicionin e trupave qiellore, tregojnë se dielli është nën horizont, ndërkohë që dielli shihet me sy, pra me vëzhgimin e syrit të lirë dielli akoma nuk ka perënduar; a i lejohet njeriut në bazë të kësaj llogaritjeje të falë akshamin dhe të çel agjërimin, edhe pse diellin e sheh me sy!? E njëjta gjë ndodh dhe me lindjen e diellit, pasi llogaritja mund të tregojë se dielli ka lindur ose jo, ndërkohë që nuk përputhet me vëshgimin me sy të lirë, atëherë a mund të merret këtu llogaria si bazë për namazin e sabahut?
Le të kthehemi tani përsëri tek përgjigja për paqartësinë e pestë. Sa i përket thënies së Ibn Dekik el Id se ‘nëse llogaria tregon se hëna ka dalë në një mënyrë që mund të shihet me sy, duhet të agjërohet’ themi se ky është qëndrimi i tij i cili sikurse dijetarët e tjerë para dhe pas tij ka rënë në kundërshtim me hadithin e Ibn Umerit që mohon bazimin në llogaritje, por edhe me ixhmain e sahabëve, kështu që nuk mund të merret parasyshë.
Për punën e astrologjisë themi se edhe pse llogaritë e kohës nuk kanë të bëjnë me parashikimin e gjërave të fshehta në të ardhmen, përsëri nuk lejohet bazimi në to, sepse Sheriati ka vendosur sebeb shikimin dhe jo llogaritjen.
Paqartësia e gjashtë: Pejgamberi a.s. thotë: “Agjëroni kur të shihni hënën dhe prisheni agjërimin po kur të shihni hënën. Nëse nuk arrini ta shihni atë për shkak se qielli është i vrenjtur, atëherë llogaritni plot tridhjetë ditë”[8]. Ky hadith ka përmendur një qëllim dhe ka caktuar edhe një mjet për arritjen e tij. Qëllimi i hadithit është i qartë, pra që të agjërohet ramazani i plotë, pa lënë asnjë ditë prej tij ose pa agjëruar një ditë prej një muaji tjetër si shabani ose shevali, duke vërtetuar hyrjen dhe daljen e muajit me një mjet që e kishte të mundur masa e njerëzve të asaj kohe pa ndonjë vështirësi në fe. Në atë kohë shikimi i hënës me sy ishte mjeti i lehtë dhe i mundshëm për njerëzit në përgjithësi, ndaj dhe hadithi caktoi këtë mjet, sepse po ti ngarkonte të përdornin një mjet tjetër si llogaritja astronomike ndërkohë që ymeti nuk dinte të bënte llogari, do ti vinte në vështirësi, por siç dihet Allahu do për ymetin të lehtën. Kështu, nëse gjendet një mjet tjetër që e plotëson më mirë qëllimin e hadithit pa pasur mundësi gabimi, iluzioni dhe gënjeshtre në hyrjen e muajit, ndërkohë që ky mjet është bërë i lehtë për ymetit ngaqë ka ekspertë astronomie, atëherë përse t’i qëndrojmë ngurtë mjetit, kur ai nuk është qëllim në vetvete, dhe të lëmë jashtë vëmendjes qëllimin e hadithit!? Hadithi tregon se hyrja e muajit vërtetohet me lajmin e një dëshmitari ose dy dëshmitarëve të cilët pretendojnë se kanë parë hënën me sy të lirë, sepse ky ishte mjeti i mundshëm dhe i përshtatshëm për nivelin e ymetit në atë kohë, por si mund të përfytyrohet se hadithi refuzon një mjet që jep të dhëna të sigurta pa aspak mundësi gabimi dhe gënjeshtre. Me këtë mjet mund të bashkohet ymeti në lindje dhe në perëndim, por shuhen dhe diferencat në fillimin e agjërimit, bajram dhe në festa, aq sa diferenca nga një vend në një vend tjetër ka arritur deri në tre dit. Bazimi në të dhënat e llogartijes duhet të pranohet edhe duke marrë pasyshë parimin që tregon se përderisa suneti pranon një mjet që nuk përjashton mundësinë e dyshimit dhe gabimit, është më e arsyeshme dhe më parësorë të mos refuzojë një mjet si llogaria astronomike që e përmbush qëllimin më mirë.
Përgjigja: Së pari, ky arsyetim është në kundërshtim me hadithin që tekstualisht mohon dhe ndalon bazimin në llogari, kështu që bie poshtë. Pejgamberi thotë: “Ne jemi një ymet analfabet që nuk shkruajmë dhe nuk bëjmë llogaritje”. Së dyti, është në kundërshtim me ixhmain e sahabëve. Së treti, në ‘usulul fikhi’ për një rregull të tillë përdoret termi ‘sebeb’ dhe jo ‘vesile-mjet’. Në përkufizimin e ‘sebeb-it’ dijetarët e ‘usuli-t’ thonë se është shenja (ose objekti) që, në mënyrë të vetvetishme, kur ekziston, ekziston edhe dispozita ligjore që lidhet me të, e kur nuk ekziston, nuk ekziston as dispozita ligjore që lidhet me të. Sebebe (ebjekte prej të cilëëve rrjedhin dipsozitat ligjore) përshembull janë: shfaqja e agimi të vërtetë për hyrjen e kohës së sabahut, animi i diellit për hyrjen e kohës së namazit të ylesë, shikimi i hënës për hyrjen e muajit. Këto janë sebebe të vendosur nga Sheriati, dhe nëse mungojnë këto sebebe, mungojnë dhe dispozitat që lidhen me to. Kësisoj, nëse ende nuk është shfaqur koha e agimit, nuk ka hyrë koha e sabahut, edhe nëse llogaritë e sigurta thonë se ka hyrë koha! Nëse dikush do të thotë se ç’problem ka të caktohet koha e faljes pak minuta më përpara për lehtësim, themi se kjo bën të ndryshohet koha e namazit, e kështu të falet namazi para kohe, atëherë ç’kuptim ka caktimi i kohëve të namazit nga Sheriati dhe vendosja e shenjave për to. Nëse dikush thotë se me llogaritje koha e namazit mund të caktohet në të njëtjën kohe me treguesit e shenjave që ka vendosur Sheriati, themi se praktikisht per kohën e namazit të sabahut, akshamit dhe jacisë kjo nuk është e mundur, por edhe nëse është e mundur, llogaritja e kalendarit ose orës së dorës do të shërbejë thjesht si një mjet lehtësues, ndërsa për të mësuar nëse është në rregull kalendari apo ora e dorës për bazë duhet të merren vetëm shenjat e Sheriatit, se në të kundërt ne bimë në bidatë duke ndryshuar kohën që ka caktuar Allahu për namazet nëpërmjet shenjave të vendosura për to. E njëjta gjë vlen dhe për fillimin dhe mbarimin e muaji të agjërimit. Sheriati ka vendosur si sebeb (shenjë) shikimin e hënës me sy, kështu që para kësaj kohe nuk duhet të shpallet hyrja e muajit, sepse përbën ndryshim të kohë së ibadetit, qoftë edhe nëse hëna është nën re. Nëse dikush do të thotë se përderisa llogaritë na japin informacion të sigurtë që hëna mund të shihet, por kushtet e motit nuk lejojnë shikimin e saj, atëherë ç’problem ka të shpallet hyrja e muajit, aq më tepër që një mendim i dijetarëve thotë se nëse qielli është i vrenjtur duhet të agjërohet dita e nesërme, sepse mundet që hëna të jetë nën re. Për këtë përgjigjemi në disa aspekte: I pari: Kur nuk shihet hëna, Sheriati ka urdhëruar të plotësohet muaji tridhjetë ditë, dhe jo të caktohet me llogari se është apo jo nën re, pra në këtë rast shpallja e muaji para plotësimit të tridhjetë ditëshit, do të thotë të ndryshosh shenjën dhe rregullin duke e shpallur një ditë më përpara. I dyti: Dijetarët që thonë se agjërohet dita e nesërme e natës së vrenjtur, nuk bazohen në llogari, por nisen nga mendimi se muaji fillon atëherë kur hëna shfaqet në qiell, edhe nëse nuk arrin kush ta shohë me sy, dhe kështu e agjërojnë për siguri, por ky qëndrim nuk është i saktë, sepse muaji fillon atëherë kur bëhet publik te njerëzit siç e kemi sqaruar disa herë më lart. Në fakt, qëndrimi i këtyre dijetarëve të hershëm ju jep njëfarë paqartësie dijetarëve që bazohen në llogaritë të cilat tregojnë se mund të shihet hëna e re, por për mënjanimin e kësaj paqartësie majfton të kemi parasyshë faktin që ky qëndrim, së pari, bie ndesh me hadithet që thonë se plotësohen tridhejtë dit, dhe së dyti, bie ndesh dhe me faktin që muaji hynë atëherë kur e marrin vesh njerëzit, edhe nëse hëna është shfaqur në qiell. I treti: Edhe nëse të dhënat e llogarive mbi pozicionin e hënës janë të sigurta, hadithet kanë vendosur si shenjë shikimin e hënës me sy, për të cilin nuk mund të ketë kritere të sakta llogarie, e jo ekzistencën e hënës në një pozicion ku mund të shihet me sy, kështu që nëse hëna nuk shikohet, shpallja e hënës mbi bazën e kësaj llogaritje është shpallje para kohës së caktuar nga Sheriati. Këtu mund të shtrohet dhe një pyetje tjetër: Po nëse llogaritja jep informacion të sigrutë, jo vetëm mbi mundësinë e shikimit të hënës së re, por edhe mbi shikimin real të saj, a lejohet bazimi në të? Më lart përmenda se praktikisht kjo është e pamundur, sepse ka shumë faktorë që ndikojnë në mundësinë e shikimit të hënës, kështu që nuk mund të ketë kritere të sakta për këtë gjë, por edhe nëse do të supozohej se mund të ketë llogaritje të tillë të saktë, përsëri themi se llogaritja nuk mund të shërbejë si bazë në vend të shikimit, por shikimi është ai që tregon nëse llogaritja është e saktë apo jo, kështu që llogaritja nuk duhet të ketë asnjë efekt për shpalljen e hyrjes së muajit. Edhe pse pretendohet se të dhënat e llogartijes janë të sigurta mbi mundësinë e shikimi të hënës, praktikisht kemi konstatuar se në majft raste muaji në bazë të llogarive është shpallur gabim një ditë përpara ose një ditë prapa asaj për të cilën tregon mënyra e ligjshme. Me pak fjalë, ky mendim hap portën e ndryshimit të sebebeve me të cilat Sheriati ka lidhur kohën e riteve fetare, dhe kështu përshembull koha e namazit mund të bëhet pak më përpara, ndërsa për agjërimin dikush mund të thotë se duhet ta shpallim menjëherë kur lind hëna astronomikisht dhe jo kur ekziston mundësia astronomike e shikimit të saj, dhe kështu e shpall muajin dy ditë më përpara kohës së tij. Së katërti, po e marrin të mirëqenë faktin se shikimi i hënës me sy është thjesht një mjet, por ky është një mjet që e ka caktuar Sheriati dhe ka lidhur me të kohën e ibadetit. Mjetet e caktuar nga sheriati për ibadetet nuk lejohet të ndryshohen, ndryshe nga gjërat për të cilat Sheriati nuk ka caktuar ndonjë mjet. Përshembull, për shpalljen e hyrjes së muajit të agjërimit Sheriati ka caktuar si mjet shikimin e hënës, prandaj nuk lejohet të ndryshohet, aq më tepër që ndryshimi mund të çojë dhe në ndryshimin e kohës së caktuar të ibadetit, ndërsa përshembull, për përcjelljen e lajmit të shikimit të hënës dhe hyrjes së muajit Sheriati nuk ka caktuar ndonjë mjet lajmërimi, kështu që vlen çdolloj mjeti lajmërimi i ligjshëm dhe i sigurtë, përfshi dhe mjetet e kohës, pa kufizim, pasi kufizimi në këtë rast është arbitraritet, po kështu dhe për përcjelljen e davetit tek njerëzit vlen çdolloj mjeti i ligjshëm, dhe jo vetëm mjetet ekzistuese në kohën e Pejgamberit a.s. Së pesti, shikimi i hënës nuk është si çdolloj mjeti tjetër, sepse Sheriati ka lidhur me të kohën e ibadetit të agjërimit, kështu që shikuar në këtë këndvështrim vrojtimi i hënës së re është dhe një punë me të cilën njeriu kërkon shpërblim te Allahu, është pjesë e Sunetit të Pejgamberit a.s. Ibn Ebi Eufa tregon se Pejgamberi a.s. ka thënë: “Robërit më të mirë të Allahut janë ata që vrojtojnë diellin, hënën, yjet dhe hijet për dhikrin (ibadetin) e Allahut të Lartësuar.” Sjellë nga Taberaniu. Albani thotë se është i saktë.
Ndërsa bashkimi i muslimanëve të të gjithë botës në fillimin e muajit dhe në bajram nuk bëhet duke u bazuar në llogari, por duke ndjekur mënyrën që ka caktuar Sheriati për shaplljen e fillimit të muajit. Kështu, nëse në një vend vërtetohet hyrja e muajit në bazë të shikimit të hënës edhe vendet e tjera duhet ta shpallin agjërim. E nëse nuk shikohet hëna në asnjë vend, atëherë të gjithë duhet ta plotësojnë muajin tridhejtë ditë.
Paqartësia e shtatë: Ahmed Shakir ka arsyetuar me faktin se thënia e Pejgamberit a.s. “Ne jemi një ymet analfabet që nuk shkruajmë dhe nuk bëjmë llogaritje” është motivi (il-le-shkaku) i rregullit të bazimit në shikmin e hënës për vërtetimin e hyrjes së muajit. Pra, motivi i këtij rregulli, sipas tij, është mospasja e ymetit dijeni mbi llogaritjen e hyrjes së muajit. Në rastin kur dispozita ligjore ka një motiv, ajo ëshë në fuqi kur ekziston motivi dhe bie nga fuqia kur nuk ekziston motivi. Duke qenë se Pejgamberi a.s. e ka motivuar rregullin e bazimit në shikimin e hënës me faktin që ymeti nuk ka dijeni mbi llogaritjen, nëse ymeti arrin të bëjë llogari të sakta, rregulli i bazimit në shikimin e hënës bie dhe duhet të merret për bazë llogaritja, përderisa kjo jep të dhëna më të sakta dhe më të sigurta sesa shikimi.
Përgjigja: Së pari, ky arsyetim bie ndesh me ixhmain e sahabëve në kuptimin e këtij hadithi dhe të haditheve të tjera. Së dyti, për shkak se ymeti nuk kishte njohuri mbi llogaritjen Pejgamberi a.s. e la mënjanë atë dhe caktoi si sebeb (shenjë) për hyrjen e muajit shikimin e hënës, kështu që sebebi që ka caktuar Pejgamberi a.s. nuk mund të ndryshohet më deri në ditën e gjykimit, edhe pse ymeti bëhet me dijeni në fushën e llogaritjes astronomike. Më lart sqarova se përse nuk mund të ndryshohen sebebet që ka vendosur Sheriati. Kështu, Pejgamberi a.s e ka lënë krejtësisht mënjanë llogaritjen për këtë punë dhe ka caktuar një shenjë tjetër. Dihet që për kohën e ibadetit nevojiten shenja fillimi dhe mbarimi. Duke qenë se ymeti nuk kishte njohuri mbi llogaritjen astronomike, Sheriati caktoi një shenjë tjetër, e cila është shikimi, një shenjë kjo që nuk mund të bjerë dhe nuk mund të ndryshohet, ashtu sikurse nuk mund të ndryshojnë dhe shenjat e kohëve të namazit, sado të përparojë ymeti në llogaritjet astronomike. Është e vërtetë që në rastin kur një dispozitë ligjore është e lidhur me një motiv, të qenët e saj në veprim ose jo varet nga ekzistenca e motivit, por çështja këtu është krejt ndryshe, sepse Pejgamberi a.s. e mohon bazimin e ymetit në llogaritje, duke vendosur një sebeb (shenjë) tjetër për kohën e ibadetit, kështu që tashmë norma e hyrjes së kohës së ibadetit rrjedh nga ky sebeb dhe nuk ka të bëjë fare me llogaritjen. Nëse Sheriati do të kishte caktuar si sebeb llogaritjen, atëherë mund të thuhet se norma ligjore është në veprim kur llogaritja tregon hyrjen e kohës dhe nuk është në veprim kur llogaritja tregon se nuk ka hyrë koha. Vetëm në këtë mënyrë mund të kishte njëfarë domethënie, nga pikpamja e usul fikhut, arsyetimi i shejh Shakirit, por siç u tha më lart Sheriati nuk e ka caktuar llogaritjen si sebeb, kështu që arsyetimi është krejt i pavlefshëm. Përveç që dijetarët e usulul fikhut përmendin edhe njëfarë ndryshimi mes “il-les” dhe sebebit. Shikimi i hënës së re është sebeb për hyjren e muajit. Parimi thotë se norma ligjore vërtitet me motivin e saj në veprim dhe në mosveprim, kurse shejh Shakiri thotë se sebebi rrëzohet për shkak të mungesës së motivit të vendosjes së tij si shenjë, e kjo jo vetëm që nuk ka të bëjë me këtë rregull, por nuk kam dijeni se ka ndonjë rast tjetër të ngjashëm me të në Sheriat.
Së fundi po shkëpus një pjesë nga sqarimet e Ibn Teujmijes në Mexhmul fetava, ndonëse citati është i gjatë, por është i dobishëm: “Shpesh ndodh që të humbë e vërteta mes të paditurve, dhe mes atyre që keqinterpretojnë fjalët e Allahut të cilët kanë një degë nifaku, sikurse thotë Allahu i Lartësuar për ithtarët e librit: “Vërtet, shpresoni ju (besimtarë) se ata (hebrenjtë) do t’ju besonin ju, ndërkohë që disa prej tyre i dëgjonin fjalët e Allahut dhe, pasi i kuptonin, me vetëdije i shtrembëronin ato?!” e deri në thënien e Tij: “Disa prej tyre janë analfabetë, nuk e njohin librin, përveç disa lexime (pa kuptimin e domethënies) dhe flasim vetëm me hamendje” [el Bekare: 75-78].
Përderisa Pejgamberi a.s. ka lajmëruar se ky ymet do të ndjekë rrugët e popujve para tij, e kjo do të thotë se do të ketë në këtë ymet të tillë që do të shtrembërojnë kuptimin e fjalëve, pra do të ndryshojnë kuptimin e lajmeve dhe urdhërave të Kuranit dhe Sunetit. Do të ketë mes tyre edhe analfabetë që nuk e kuptojnë Kuranin dhe Sunetin, madje që hamendësojnë se leximet me të cilat merren dhe njohuria e përciptë që kanë mbi tekstet është kulmi i dijes dhe devocionit fetarë! Këta analfabetë mund të bëjnë edhe dialog me ata që shtrembërojnë kuptimet, me munafikët dhe me kafirët, ndërkohë që këta të fundit kanë dituri edhe mbi gjëra që nuk i dinë analfabetët. Për pasojë, mund të humbin të dyja grupet, ngaqë diskutimi i analfabetëve bëhet shkak për humbjen e të tjerëve të cilët mendojnë se ajo që thonë analfabetët është kulmi i dijenisë fetare, e kështu kalojnë në dy ekstreme të kundërta. Ka mundësi që edhe analfabetët të ndjekin shtrembëruesit e kuptimeve në një pjesë të devijimeve të tyre. Kjo në fakt është prej shkaqeve të ndryshimit të feve, porse kjo fe është e mbrojtur, sikurse thotë Allahu: “Vërtet, Ne e kemi shpallur Kuranin dhe Ne do ta ruajmë atë me siguri” [el Hixhër: 9].Një grup nga ky ymet do të vazhdojë të jetë i shtrënguar pas të vërtetës dhe triumfues. Kështu këtij ymeti nuk ka për t’i ndodhur ajo që u ndodhi feve të tjera si: shtrembërimi i librave dhe ndryshimi i plotë i ligjeve, sepse Allahu do t’ua mundësojë të thonë të vërtetën atyre që kanë argumentet dhe faktet e qarta të Allahut të cilët ngjallin të vdekurit me librin e Allahut dhe sqarojnë të verbërit me dritën e Tij. Toka nuk do të mbetet pa njerëz që, për hirë të Allahut, thonë të vërtetën, në mënyrë që të mos zhvlerësohen argumentet dhe faktet e qarta të Allahut. Për shkrimin e kësaj hyrjeje më shtyri fakti se kam parë që disa njerëz për muajin e agjërimit, por edhe për muaj të tjerë, dëgjojnë ato që thonë të paditurit e llogarive astronomike: nëse do të shihet hëna apo jo, e për rrjedhim mbështeten në këto llogari: ose në fshehtësi, ose edhe në fshehtësi edhe në dukje. Çështja ka arritur deri në atë masë sa jam informuar se ka gjykatësa që refuzojnë një numër dëshmitarësh të drejtë për shkak të pretendimit të llogaritarit të paditur e gënjeshtar se shihet apo nuk shihet hëna. Me këtë gjë një gjykatës i tillë bëhet prej atyre që mohojnë të vërtetën mbasi janë vënë në dijeni për të. Ka gjykatësa që pranojnë edhe dëshminë e atij që nuk është i besueshëm për shkak të pretendimit të llogaritarit, e kështu bëhen prej atyre që dëgjojnë e thonë gjëra të rreme, sepse ajeti i parapërmendur përfshin gjykatësit e këqinj, sikurse tregon konteksti, ku Allahu thotë: “Ata janë dëgjues të gënjeshtrës dhe ngrënës të pasurisë haram” [el Maide: 42]. Gjykatësit e këqinj pranojnë gënjeshtrën prej dëshmitarëve dhe lajmëtarëve, fjala e të cilëve nuk lejohet të pranohet. Ata hanë edhe haramin, si ryshfetin etj.
Ka edhe gjykatës të tillë që nuk e pranon atë që thotë astrologu (llogaritari), as në fshehtësi e as në dukje, por ka në zemër dyshim të fortë, sepse nga njëra anë ka besim në llogaritë e astrologut dhe nga ana tjetër vëren se Sheriati nuk e ka marrë parasyshë, sidomos kur ky gjykatës ka edhe njëfarë njohuria mbi llogarinë, lëvizjen dhe poziciontet e diellit dhe të hënës, si dhe mbi shkakun e formimi të hënës së re, hënës së plotë, zhdukjes së hënës, ekslipsit të diellit dhe eklispsit të hënës. Kështu, mendon se edhe llogaritë, që bën llogaritari gënjeshtar i cili nuk ka dijeni mbi shikimin e hënës, janë njësoj si këto të dhëna. Por nga ana tjetër këta që sjellin informacion të saktë mbi llogaritjen e disa fenomeneve natyrore, formën e trupave qiellorë dhe lëvizjen e tyre, mund të hasin në kundërshtimin e disa të paditurve analfabetë që i pëkasin besimit Islam, ose që u përkasin njerëzve të dijes fetare. Kështu, pala e fundit duke parë që pala e parë ka kundërshtuar fenë me mbështetjen në llogaritë astronomike për hënë e re, ose me pasimin e rregullsive të yjeve në ndikimi e tyre të mira dhe të këqija, mendojnë se përderisa ata merren me këto gjëra që janë të ndaluara në fe, atëherë të gjitha të dhënat e tyre janë të kësaj kategorie, duke mos bërë dallim me të vërtetës, për të cilën tregojnë si tesktet fetare edhe logjika, dhe mes të pavërtetës e cila bie ndesh me tekstet fetare dhe me logjikën. Megjithëkëtë pala e fundit është në një gjendje më të mirë fetare sesa e para, sepse pala e fundit mohon diçka prej të vërtetës me interpretim dhe padituri, por pa ndryshuar disa prej parimeve të Islamit, kurse pala e parë mund të përfshihen në ndryshimin e Islamit. Kjo për vetë faktin se dihet domosdoshmërisht prej fesë Islame që nuk lejohet bazimi në të dhënat e llogoritarit astronomik për shikimin e hënës së re të agjërimit, haxhit, idet-it, ila-së e të tjera rregulla që kanë të bëjnë me hënën e re, nëse shihet hëna e re apo jo. Tekstet nga Pejgamberi a.s. që tregojnë se nuk lejohet kjo gjë janë të shumta. Ka ixhma të muslimanëve për këtë fakt. Për këtë çështje nuk njihet asnjë kundërshtim i hershëm, por as i ri. Me përjashtim të një nxënësi fikhu që u shfaq pas shekullit të tretë të hixhretit i cili doli me pretendimin se kur nuk shihet hëna e re për shkak të kohës së vrenjtur, i lejohet llogaritarit që të marrë për bazë llogaritë për vetveten, e kështu sipas tij nëse llogaritë tregojnë se shihet hëna e re, agjëron, në të kundërt, nuk agjëron. Ky mendim edhe pse e kufizon mbështetjen në llogari vetëm me kohën e vrenjtur dhe vetëm për llogaritarin, ai është jonormal dhe i paraprirë nga ixhmai që bie ndesh me të. Ndërsa mendimin për pasimin e të dhënave të llogarive edhe në kohë të kthjellët, apo lidhjen e rregullit të përgjithshëm me të, nuk e ka thënë asnjë musliman” [Me pak shkurtime nga Mexhmuul fetava v.25].
Ibn Tejmijes këtu flet për faktin që nuk i lejohet halifit, gjykatësit apo autoritetit ta shpallë hyrjen e muajit mbi bazën e llogaritjes, ndërsa në një vend tjetër në mexhmuul fetava ai ka sqaruar se nëse prijësi apo gjykatësi ua shpall njerëzve muajin gabim, e për pasojë njerëzit e fillojnë gabim, individët do ti bashkohen xhematit në hyrjen e muajit të ramazanit, në bajram, në ditën e Arafatit dhe në kurban bajram, në bazë të hadithit të Ebi Hurejres: “Agjërimi fillon ditën kur ju filloni agjërimin, fitër bajrami bëhet në ditën kur ju bëni fitër bajram dhe kurban bajrami bëhet në ditën kur ju bëni kurban bajram”. Këtë hadith e kam shpjeguar në një material tjetër.
Përpiluar nga Ismail Bardhoshi
[1] Ahmed Shakir, Allahu e mëshiroftë, është një ndër dijetarët dhe muhadithët më të mëdhenj të kohës sonë. Ka shkruar disa libra dhe ka shqyrtuar disa prej librave të sunetit. Edhe Shejh Albani ka pas konisderatë të veçantë për të. Ai ka përpiluar një broshurë mbi fillimin e muajve arabë, ku sqaron qëndrimin e tij. Kuptohet që në këtë gabim ka rënë me ixhtihad të gabuar. Ibn Tejmje ka përmendur në Mexhmuul fetava dy grupe: Grupi i parë janë ata të cilët e llogarisin muajin duke marrë parasyshë muajt e tjerë para tij, e duke marra parasyshë vetëm numrin, pra këta ecim me llogaritjen e numrit dhe jo të hënës së re. Për këta thotë se janë bidatçij dhe të dalë nga Sheriati Islam. Grupi i dytë janë ata që e interpretojnë thënien e Muhamedit në hadithin e Ibn Umerit: “Merrni parasyshë llogarinë e caktuar për hënën e re” me kuptimin që fillimi i muajit të caktohet me llogari duke marrë parasyshë pozicionet e hënës. Nga ky kategorizim që bën Ibn Tejmije kuptojmë se nuk ka dyshim që edhe qëndrimi i grupit të dytë është bidat dhe ndryshim i një rregulli të fesë, por gabimi i tyre nuk është si devijimi i grupimit të parë. Disa fukaha të Basras, thotë Ibn Tejmije, kanë qenë me mendimin e fundit. Do të përmendet më pas se edhe shpjegimi i këtyre fukahave bie ndesh me ixhmain e sahabëve në kuptimin e këtyre haditheve.
[2] Shënojnë Buhariu, Muslimi dhe autorët e katër ‘Sunen’-eve, nga Abdullah Ibn Omeri.
[3] Shënon Buhariu, i përcjellë nga Ebu Hurejra.
[4] Shënojnë Maliku, Ebu Daudi dhe Tirmidhiu nga Ibn Abasi. Këtë hadith e shënon edhe Muslimi nga Ebu Hurejra.
[5] Shënojnë Buhariu, Muslimi dhe autorët e katër ‘Sunen’-eve, nga Abdullah Ibn Omeri.
[6] Ibn Rushd thotë: “Disa selef kanë qenë të mendimit se nëse nuk shihet hëna e re për shkak të kohës së vrenjtur merret për bazë llogaritja e pozicionit të diellit dhe të hënës. Ky është mendimi i Mutarrif Ibn Shehir i cili është një tabiin i madh” [Bidajetul Muxhtehidi].
[7] Shiko Mexhmuul fetava v.25 dhe el guluvu fid dini fi hajatil muslimine el muasire.
[8] Shënon Buhariu dhe Muslimi.
the dark internet darkmarket 2023
[url=https://finasterideproscar.foundation/]where can i buy propecia[/url]
[url=http://dutasteride.charity/]avodart mexico[/url]
darkmarket url tor market links
[url=http://hydroxyzine.lol/]atarax 25mg prescription[/url]
[url=http://colchicine.gives/]colchicine price in uk[/url]
dark web markets dark internet
tor darknet darknet market
darknet marketplace how to access dark web
deep web markets dark web links
dark web market dark web links
deep web drug url tor dark web
deep web drug url tor markets links
dark web websites deep web sites
deep web sites darknet websites
tor markets dark web markets
dark web market dark websites
tor markets darkmarkets
[url=http://hydroxyzine.lol/]atarax prescription[/url]
[url=http://abilify.foundation/]brand name abilify[/url]
how to access dark web blackweb official website
darkmarket link darknet site
darkmarkets tor markets links
darknet drugs dark markets 2023
[url=https://colchicine.gives/]colchicine 0.6 mg generic[/url]
drug markets onion bitcoin dark web
dark market onion deep web drug markets
[url=http://citalopram.science/]citalopram hbr 40 mg tablets[/url]
darkmarket list darknet drug market
deep web drug links darknet drugs
dark market onion darkmarket 2023
darknet drug store darknet seiten
dark web sites links darkmarket link
[url=https://baclofena.foundation/]baclofen tablet generic[/url]
deep web markets dark market link
darknet drug market darknet market
[url=https://fluconazole.charity/]can you buy diflucan in mexico[/url]
darknet market dark markets 2023
black internet dark web search engines
blackweb official website dark web site
[url=https://hydroxyzine.lol/]atarax without prescription[/url]
darknet drug store how to access dark web
[url=https://abilify.foundation/]abilify online canada[/url]
[url=https://hydroxychloroquine.gives/]plaquenil 200 mg oral tablet[/url]
dark web drug marketplace deep web drug links
[url=http://anafranil.charity/]anafranil 100 mg[/url]
deep web drug markets dark market onion
dark web markets black internet
[url=http://albenza.gives/]albenza 200 mg medicine[/url]
tor marketplace deep web drug url
darkmarket url onion market
deep dark web darknet seiten
[url=http://dipyridamole.foundation/]dipyridamole tablets in india[/url]
dark web market links blackweb official website
deep web drug markets darknet drug market
darknet drug market dark web market links
dark internet deep web search
dark web websites dark net
order cytotec online buy cytotec pills or how to get cytotec online
http://vegasrail.com/__media__/js/netsoltrademark.php?d=cytotecpills.pro cytotec pills buy online
[url=http://smartemployeebenefits.info/__media__/js/netsoltrademark.php?d=cytotecpills.pro]cytotec online[/url] cytotec pills buy online and [url=http://mb.lckpw.org/home.php?mod=space&uid=9431746]cytotec online[/url] п»їcytotec pills online
drug markets onion darknet search engine
prednisone buy no prescription: prednisone for sale – prednisone 60 mg
https://cytotecpills.pro/# cytotec buy online usa
dark market onion darknet market
deep dark web dark web search engine
http://prednisonepills.pro/# where to buy prednisone without prescription
dark web search engines dark market onion
buy cipro cheap cipro pharmacy or cipro for sale
http://uetasa.org/__media__/js/netsoltrademark.php?d=ciproantibiotic.pro purchase cipro
[url=http://susanshaughnessy.com/__media__/js/netsoltrademark.php?d=ciproantibiotic.pro]cipro for sale[/url] п»їcipro generic and [url=http://www.stwx.net/space-uid-5344401.html]cipro ciprofloxacin[/url] buy cipro online canada
dark web sites links dark web site
[url=https://abilify.foundation/]abilify generic costs[/url]
dark market link dark net
darknet markets darkmarket url
darknet drugs darknet markets
how to access dark web tor markets links
darknet market lists tor darknet
dark web links dark web sites
[url=http://buspar.charity/]buspar 5mg tab[/url]
dark web market links dark web site
[url=http://drugstorecialis.online/]cialis cheap online[/url]
darknet market lists tor markets
[url=https://citaloprama.charity/]citalopram hbr 40 mg tablets[/url]
deep web sites deep web search
deep web markets tor market
dark internet darknet markets 2023
[url=http://hydroxychloroquine.gives/]plaquenil 500 mg[/url]
dark web sites tor marketplace
drug markets dark web dark market onion
darkmarket 2023 drug markets onion
tor markets links darknet drug market
best darknet markets darkweb marketplace
dark web search engine darknet market
the dark internet drug markets dark web
bitcoin dark web how to access dark web
[url=http://dutasteride.charity/]avodart price in india[/url]
tor market url dark web drug marketplace
dark markets 2023 darknet drug store
darkmarket list dark market onion
deep web drug store deep web drug markets
deep web drug markets darknet drug links
deep web drug url bitcoin dark web
[url=https://atomoxetine.gives/]buy strattera[/url]
deep web links darkmarkets
buy misoprostol over the counter [url=http://cytotecpills.pro/#]buy cytotec pills online cheap[/url] buy cytotec pills online cheap
darknet market dark websites
dark market darknet seiten
[url=http://anafranil.charity/]anafranil for depression[/url]
deep web markets darknet drug links
dark web markets the dark internet
[url=http://happyfamilystore.network/]online pharmacy china[/url]
dark markets deep web drug url
deep dark web darknet market lists
darknet markets 2023 free dark web
tor marketplace bitcoin dark web
darknet drug store dark web sites
tor market links dark web drug marketplace
dark web sites links deep web drug url
dark net darknet websites
darknet drug store how to access dark web
dark web search engines deep web sites
deep web drug links dark web search engines
darknet market links dark web drug marketplace
deep dark web dark web market list
darknet search engine darknet drug store
[url=https://drugstorecialis.online/]how much is cialis cost[/url]
dark market url deep web markets
Компания “Теплицы Нижний Новгород” предлагает качественные теплицы с усиленным каркасом и дугами из высокопрочного поликарбоната. Габариты теплиц от производителя нашей компании доступны от 2 до 5 метров. Защищенная от коррозии дуга гарантирует дополнительную прочность при монтаже теплицы. Цены на нашу продукцию приемлемы и конкурентоспособны. У нас работают профессиональные мастера, готовые собрать теплицу в сжатые сроки. Мы предлагаем доставку по Нижнему Новгороду и окружающим районам по выгодной цене. Постоянно действуют акции и специальные предложения для наших постоянных клиентов. Если Вы желаете заказать теплицу от производителя, просто позвоните нам по указанным контактам. Теплицы Нижний Новгород – это качество и гарантия надежности!
https://www.metal-archives.com/users/zakazteplic52
https://app.roll20.net/users/12036402/zakaz-t
https://pbase.com/zakazteplic52/profile
https://wakelet.com/@ZakazTeplic52885
https://vc.ru/u/1928652-zakaz-teplic52
https://connect.garmin.com/modern/profile/85985f09-14bb-45fa-9c46-0127624d1904
dark web drug marketplace tor market
darknet links deep web sites
dark websites dark market onion
deep web sites darknet seiten
deep web drug markets dark web websites
darknet market links darknet market
drug markets onion best darknet markets
tor market links bitcoin dark web
[url=http://albenza.gives/]albenza india[/url]
dark web market list tor market
darknet search engine tor market url
darknet drug links darknet sites
the dark internet best darknet markets
dark web site deep web links
deep web sites dark web links
blackweb official website darkmarket
blackweb official website darknet market
darknet site darkweb marketplace
tor market links darknet markets 2023
dark market onion deep web search
deep web search darkmarket link
darknet drug store dark web drug marketplace
dark web links deep dark web
dark web search engine darknet drug market
darkmarkets deep web markets
darknet drugs dark website
darknet drugs dark web sites
[url=http://acyclovira.online/]how much is acyclovir pills[/url]
dark web search engines dark markets 2023
darkmarket link darknet market links
dark market link dark web market links
drug markets onion deep dark web
bitcoin dark web the dark internet
black internet tor marketplace
darknet websites deep web drug markets
dark internet darkmarkets
tor market url deep web drug links
darkmarket url dark web site
onion market dark web markets
darknet market dark market link
darkmarket 2023 dark web sites links
dark web markets darknet market list
[url=https://dipyridamole.foundation/]dipyridamole 25 200 mg[/url]
[url=https://albenza.gives/]albenza 200 mg[/url]
deep web markets darkmarkets
[url=https://drugstorecialis.online/]generic cialis 80 mg[/url]
[url=https://anafranil.charity/]anafranil 10 mg[/url]
buy cipro online canada: ciprofloxacin generic price – buy cipro online without prescription
http://ciproantibiotic.pro/# buy cipro online without prescription
dark market dark market list
black internet tor market
dark web sites tor markets links
darknet links deep web drug links
[url=http://escitalopram.foundation/]price generic lexapro[/url]
darkmarket link darkmarket list
darknet websites darknet market links
dark web links tor markets links
dark web sites tor markets
darknet site deep web drug store
dark markets 2023 dark web sites
[url=https://citaloprama.charity/]citalopram 20 mg[/url]
deep web drug markets darkweb marketplace
darknet drug market darknet market
dark market url how to get on dark web
black internet how to access dark web
https://prednisonepills.pro/# buy prednisone from india
dark market onion how to get on dark web
darknet websites onion market
darknet marketplace tor marketplace
bitcoin dark web dark web site
[url=https://finasterideproscar.foundation/]finasteride brand name in india[/url]
[url=https://celebrexcelecoxib.online/]celebrex cap 100mg[/url]
tor marketplace darknet site
[url=https://buspar.charity/]buy 15 mg buspar[/url]
tor market url darkmarket
tor markets dark website
dark web site darkmarket list
dark web markets best darknet markets
dark web market links darknet site
deep web search dark web market list
how to access dark web dark web websites
deep web links darknet marketplace
dark web market list dark net
dark web sites best darknet markets
deep web markets dark markets
http://ciproantibiotic.pro/# buy cipro without rx
darknet site drug markets dark web
blackweb official website darknet drug store
steroids prednisone for sale buy prednisone without prescription or buy prednisone online india
http://thepowerofboomers.com/__media__/js/netsoltrademark.php?d=prednisonepills.pro prednisone 30 mg
[url=http://american-capital-reit.com/__media__/js/netsoltrademark.php?d=prednisonepills.pro]prednisone 2.5 mg daily[/url] buy prednisone 20mg without a prescription best price and [url=https://www.support-groups.org/memberlist.php?mode=viewprofile&u=65599]prednisone 20mg nz[/url] prednisone 30
darknet markets 2023 the dark internet
darkmarket list dark web websites
drug markets dark web drug markets onion
darknet seiten dark web access
how to access dark web dark market
dark web sites links onion market
darknet drugs darknet drugs
darknet market list the dark internet
darkmarket 2023 black internet
darknet site dark web market list
the dark internet dark web market list
dark markets the dark internet
onion market dark websites
darknet market lists deep web drug store
darknet seiten deep web markets
dark web sites dark market url
tor dark web dark web search engine
buy cytotec online how to get cytotec online or cytotec pills buy online
http://lasvegasmobile.com/__media__/js/netsoltrademark.php?d=cytotecpills.pro п»їcytotec pills online
[url=http://horsehospital.org/__media__/js/netsoltrademark.php?d=cytotecpills.pro]cytotec online[/url] cytotec online and [url=https://www.xiaoditech.com/bbs/home.php?mod=space&uid=1276011]cytotec abortion pill[/url] cytotec buy online usa
darknet drug store tor markets 2023
dark markets tor markets links
deep dark web dark market url
dark web access darknet marketplace
deep dark web dark internet
dark web market list darknet markets
drug markets dark web darknet drug market
darkmarkets dark market url
darknet site tor market links
[url=http://hydroxyzine.lol/]where to get atarax[/url]
darknet drug market dark market url
darknet market links darkmarket url
dark website dark market list
darknet market lists dark web websites
[url=http://citaloprama.charity/]15 mg citalopram[/url]
tor dark web darknet market
darknet markets deep web drug store
deep web drug markets deep dark web
darkmarket url dark web links
darkmarket darkmarkets
darknet market lists darknet seiten
[url=http://baclofena.foundation/]cost of baclofen[/url]
dark web market links dark market url
black internet darknet seiten
dark market onion dark market
dark web access drug markets dark web
how to access dark web dark market
dark market url tor market
darknet drug links dark web markets
darkmarkets dark web market links
onion market deep web drug links
deep dark web dark web link
[url=http://acyclovira.online/]zovirax acyclovir[/url]
dark web link darknet market
tor market links deep web drug url
dark web markets deep web drug links
dark market drug markets dark web
dark web market links deep web links
darknet marketplace blackweb official website
darkmarket link darknet seiten
darkmarket link dark net
deep web sites tor market links
darkmarket url darknet site
dark market list how to access dark web
best darknet markets how to access dark web
[url=https://citaloprama.charity/]citalopram 20mg cost[/url]
the dark internet dark market 2023
darknet sites tor markets links
darknet drug store darkmarket
darknet drugs black internet
free dark web darknet market list
dark web search engines dark web search engine
tor market url dark website
tor dark web dark web market links
dark market url darknet market list
tor marketplace dark web market
darknet drug links drug markets onion
darknet drug links dark web market list
darkmarket 2023 deep web markets
darknet drug links darknet links
tor markets dark net
darknet drug links black internet
free dark web dark market url
[url=https://hydroxychloroquine.gives/]plaquenil 100[/url]
darkmarket link darknet market links
darkmarket url darknet search engine
how to get on dark web deep web drug markets
dark markets 2023 darkmarket link
darknet markets darkmarket list
deep dark web tor market url
darkmarket link darknet search engine
[url=http://albenza.gives/]albendazole in india[/url]
darknet search engine dark web market
darkmarket list dark market
darkmarket link tor darknet
deep web drug markets deep web drug url
darknet drugs deep web drug links
darknet seiten tor market url
deep dark web tor market url
darknet links tor markets
dark website darkmarket link
dark web market darknet links
dark market darkmarkets
darknet search engine tor market
cytotec pills buy online buy cytotec pills or buy cytotec
http://juniordaviscup.com/__media__/js/netsoltrademark.php?d=cytotecpills.pro buy cytotec pills
[url=http://londonhousehunter.com/__media__/js/netsoltrademark.php?d=cytotecpills.pro]cytotec pills buy online[/url] cytotec buy online usa and [url=http://bbs.zhizhuyx.com/home.php?mod=space&uid=7655529]п»їcytotec pills online[/url] п»їcytotec pills online
darknet search engine dark web drug marketplace
free dark web dark market list
tor dark web dark website
darknet market links tor markets links
blackweb official website drug markets dark web
tor market darknet market
dark market link tor darknet
dark market list best darknet markets
dark web site darknet market links
dark web websites deep web drug links
how to access dark web dark web site
darkmarket link deep web drug store
the dark internet blackweb official website
bitcoin dark web darknet market links
darkmarkets darknet market list
darknet market links darkmarkets
dark market darknet links
darkmarket 2023 onion market
dark web sites bitcoin dark web
dark markets darknet markets 2023
dark web sites links darknet search engine
[url=http://lipitor.gives/]lipitor generic 5mg[/url]
dark market list tor marketplace
tor market url darknet site
drug markets dark web dark web websites
darkmarket darkmarket 2023
tor marketplace dark web search engine
drug markets dark web darkmarket 2023
dark web sites links tor darknet
tor markets dark internet
how to access dark web deep web links
[url=https://prednisonee.com/]deltasone[/url]
darkmarkets dark web site
blackweb official website dark markets 2023
the dark internet darknet markets 2023
blackweb official website deep web drug markets
dark web markets best darknet markets
dark web market list dark markets
dark web sites links dark web search engines
darkmarket url dark internet
dark web link dark market link
bitcoin dark web dark market url
darknet seiten deep dark web
darkmarket link darkweb marketplace
[url=https://trustedtablets.shop/]canadian discount pharmacy[/url]
deep web markets deep web sites
dark market url deep web drug store
free dark web dark web search engine
darkmarket list deep web drug store
darknet market deep web drug links
dark web markets darkweb marketplace
http://prednisonepills.pro/# prednisone medicine
dark web access tor markets 2023
dark web links tor marketplace
onion market darknet seiten
dark web sites dark market url
darknet seiten dark market link
tor markets darknet drug links
dark web market links dark web markets
[url=http://advair.gives/]generic advair diskus[/url]
tor markets dark web sites
[url=https://augmentin.africa/]can you buy amoxicillin uk[/url]
darknet seiten darknet search engine
dark website bitcoin dark web
darkmarket tor market url
[url=http://accutane.skin/]buy accutane in india[/url]
deep web drug markets dark web markets
onion market darknet site
deep web drug links darknet drug market
darknet drug store darknet markets
[url=http://acyclovirvn.online/]cost of acyclovir tablets[/url]
deep dark web darknet market
bitcoin dark web darknet market
darknet search engine tor market links
drug markets dark web darknet site
deep web drug markets darknet drug store
best darknet markets darknet drug store
darknet drug links dark web sites links
dark web websites dark web market
darknet seiten darkmarket 2023
darkmarket 2023 darknet markets 2023
darknet market links darknet sites
darkmarket link best darknet markets
tor markets 2023 dark web link
buy cipro cheap ciprofloxacin over the counter or ciprofloxacin 500 mg tablet price
http://adsandco.com/__media__/js/netsoltrademark.php?d=ciproantibiotic.pro buy ciprofloxacin
[url=http://newyorkcookies.com/__media__/js/netsoltrademark.php?d=ciproantibiotic.pro]antibiotics cipro[/url] buy cipro online and [url=https://bbs.xiaoditech.com/home.php?mod=space&uid=1276212]cipro online no prescription in the usa[/url] where can i buy cipro online
darknet links deep web sites
dark market blackweb official website
the dark internet dark websites
bitcoin dark web darknet drug links
darknet markets 2023 dark web market
deep web drug markets tor markets
darknet site tor market links
dark markets 2023 deep web markets
darknet marketplace dark web sites links
dark markets 2023 the dark internet
dark web sites links deep web drug url
tor markets 2023 dark market link
deep web markets darkmarket url
dark web sites links deep web markets
tor markets 2023 bitcoin dark web
dark websites darkmarket link
tor markets 2023 darknet drug market
https://cytotecpills.pro/# buy cytotec pills
[url=http://fluconazole.science/]diflucan tablets over the counter[/url]
dark markets 2023 deep web links
drug markets dark web darknet market links
darknet seiten tor markets
Hi, I do believe this is a great website.“오피뷰”
I stumbledupon it I may revisit once again since I bookmarked it. Money
and freedom is the greatest way to change, may you be rich and continue to guide other people.
deep web sites darknet market list
dark web sites links deep web drug store
drug markets onion dark web websites
darknet markets dark market url
darknet market lists dark markets
tor market url tor markets links
dark internet how to get on dark web
bitcoin dark web the dark internet
darkmarket bitcoin dark web
deep web markets darknet market links
dark web links dark websites
tor market deep web drug store
dark market list dark websites
dark web links dark web site
darknet drug market darkmarket link
tor market links dark website
darknet links dark web sites links
darknet market links darkmarkets
dark web market list darknet links
drug markets dark web free dark web
deep dark web dark web market list
[url=https://celecoxibcelebrex.online/]celebrex 200mg price australia[/url]
dark market list dark web access
dark market darknet market lists
blackweb darknet drug links
Наша предлагаем починку домашней аппаратуры на Санкт-Петербурге за приемлемой расценке. Группа бригада опытных специалистов содействует вам оперативно и профессионально исправить различную неисправность у вашей бытовой аппаратурой. Мы с радостью предлагаем широкий спектр услуг, с простого восстановления вплоть до затруднительной замены деталей.
Наша команда работаем с только наилучшие качественные компоненты и ресурсы, соответственно вы сможете быть уверены , что твоя техника будет восстановлена адекватно и прослужит много лет.
Наши мастера приезжают в ремонт в каждый микрорайон СПб и ближайшего поселения.
Мы все постоянно работаем доставить превосходное сервис и счастье покупателей, потому не сомневайтесь звонить к нас, при возникновении у вас есть возникли запросы или неуверенности относительно ремонта твоей домашней аппаратуры.
https://dzen.bloggerchest.com/19680049/%D0%A0%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D1%82-%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%BB%D0%B8%D1%82-%D0%B2-%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D1%82-%D0%9F%D0%B5%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3%D0%B5
https://dzen.life3dblog.com/21323236/%D0%A0%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D1%82-%D1%81%D1%83%D1%88%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%85-%D0%BC%D0%B0%D1%88%D0%B8%D0%BD-%D0%B2-%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D1%82-%D0%9F%D0%B5%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3%D0%B5
https://dzen.get-blogging.com/24730805/%D0%A0%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D1%82-%D0%B4%D1%83%D1%85%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D1%85-%D1%88%D0%BA%D0%B0%D1%84%D0%BE%D0%B2-%D0%B2-%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D1%82-%D0%9F%D0%B5%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3%D0%B5
https://dzenremont1.blogsuperapp.com/37076/%D0%A0%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D1%82-%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B5%D1%87%D0%BD%D1%8B%D1%85-%D0%BC%D0%B0%D1%88%D0%B8%D0%BD-%D0%B2-%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D1%82-%D0%9F%D0%B5%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3%D0%B5
https://dzenremont.onepage.website/
https://teletype.in/@dzenremont/123
best darknet markets dark web drug marketplace
dark web drug marketplace dark market url
dark web access dark web search engines
dark web market list darknet websites
[url=http://amoxicillinms.online/]buy amoxicillin 500 mg[/url]
tor markets deep dark web
best darknet markets drug markets onion
dark web links drug markets dark web
[url=https://jjpharmacynj.online/]pharmacy online shopping usa[/url]
how to get on dark web deep web drug url
darknet market links dark web drug marketplace
deep web markets darknet links
darknet links best darknet markets
dark market 2023 darknet links
dark net tor market
deep web drug markets deep web sites
darknet websites dark internet
tor darknet deep web drug url
darkmarkets darknet seiten
darknet drugs dark web search engines
dark web access tor dark web
darknet marketplace black internet
dark net darknet links
tor darknet darkweb marketplace
darknet drug links darknet websites
blackweb dark web sites links
dark net dark web market list
dark website dark web link
dark market 2023 dark web drug marketplace
blackweb official website darkmarket url
[url=https://vermox.charity/]vermox purchase[/url]
tor market url darknet markets 2023
darknet markets 2023 dark web sites links
darkmarket best darknet markets
dark market url tor market url
darknet links blackweb
order cytotec online: cytotec online – Cytotec 200mcg price
dark web drug marketplace darkmarket 2023
tor market deep web markets
dark internet tor market
darknet seiten drug markets onion
darknet drugs dark internet
the dark internet darkmarket link
darknet site darknet market lists
dark web sites darkmarket
darknet drugs deep web drug url
darknet markets dark web sites
tor market links dark market
darknet links tor market url
tor markets darknet marketplace
dark web market links deep web drug links
dark web sites darkmarkets
[url=https://permethrina.gives/]buy elimite cream over the counter[/url]
darknet markets 2023 dark market url
darknet site deep web drug url
deep web search darknet markets
dark web markets how to get on dark web
darknet websites darknet market links
deep web markets how to access dark web
dark web search engine dark market url
dark web market dark websites
dark web market darkmarket 2023
dark web search engines darknet market links
darkmarket 2023 the dark internet
deep web drug url dark web market links
blackweb official website dark web site
dark markets 2023 darkmarket url
tor market links deep web search
dark market url tor markets
drug markets dark web dark web market list
ciprofloxacin 500mg buy online: antibiotics cipro – purchase cipro
https://prednisonepills.pro/# prednisone over the counter cost
tor markets 2023 dark market link
[url=https://prozac2023.online/]fluoxetine brand name canada[/url]
tor markets 2023 darkmarket
darkweb marketplace darknet drug links
dark web market how to get on dark web
tor dark web darknet drugs
deep web drug store deep web drug store
tor darknet dark web markets
dark web markets dark web market
tor darknet drug markets onion
drug markets dark web dark web markets
dark net darknet drug links
[url=https://disulfiram.science/]buy disulfiram[/url]
darkmarket url darknet marketplace
dark web access dark web market
[url=https://gabapentin.party/]gabapentin 100mg for sale[/url]
deep web search darknet drug store
darkmarkets deep dark web
deep dark web darknet market lists
deep web drug url dark net
dark market 2023 dark net
dark web access free dark web
darkweb marketplace tor market url
deep dark web dark markets
deep web markets darkmarket list
dark web site dark web drug marketplace
dark web links dark web market links
darknet sites dark market url
darknet search engine dark market onion
dark market link darkmarket url
deep dark web deep web markets
dark web market links deep dark web
darknet drugs dark web market
dark market link darkmarket link
dark web access dark web market links
best darknet markets dark market list
deep web drug markets tor markets
tor market dark net
[url=https://finasteride.party/]cost of propecia[/url]
darknet websites dark web sites
tor marketplace darknet market list
dark web market dark markets
deep web drug links deep web drug markets
dark net darkmarket url
darknet site dark market link
tor market links tor markets
dark web market links darknet market links
dark web market links how to access dark web
deep web search blackweb official website
[url=https://metformini.online/]metformin without a prescription drug[/url]
deep web sites darknet search engine
deep web sites tor dark web
dark web drug marketplace blackweb official website
https://prednisonepills.pro/# prednisone for sale online
deep web sites darknet links
free dark web dark web search engine
darkmarket list dark website
tor market url blackweb official website
dark web link darknet drug market
darknet marketplace dark web site
dark website the dark internet
blackweb official website free dark web
tor market dark web search engines
dark web sites blackweb official website
dark market onion darkmarket 2023
dark market onion darknet market list
deep web links dark web drug marketplace
[url=https://inderal.charity/]inderal 120 mg[/url]
dark market darkmarket link
darknet websites deep web drug url
dark web links dark web sites
dark markets dark market list
dark net dark web sites links
deep web drug store blackweb official website
darknet market drug markets dark web
[url=https://lisinoprilas.com/]zestril medication[/url]
darknet markets 2023 tor market url
tor market deep web drug store
dark net dark web links
darkmarkets tor markets
deep dark web dark web sites
tor marketplace darkmarket
darknet drug market dark web search engines
dark net darkweb marketplace
dark web link tor market url
dark web sites dark web markets
[url=http://mebendazole.foundation/]buy vermox online usa[/url]
darknet marketplace onion market
darknet search engine blackweb official website
[url=https://duloxetine.party/]how much is generic cymbalta[/url]
darknet sites tor markets 2023
free dark web darknet drug store
[url=https://synthroids.com/]price synthroid 50 mcg[/url]
darknet markets darkmarkets
[url=https://fluconazole.science/]diflucan 125mg[/url]
[url=https://duloxetine.party/]cymbalta 200 mg[/url]
darkmarket free dark web
blackweb dark web market
darkweb marketplace darknet drug links
darknet seiten blackweb
black internet darknet drugs
dark market tor dark web
dark web markets tor marketplace
best darknet markets darknet drug links
[url=http://motilium.trade/]buy motilium uk[/url]
dark web links deep web sites
deep web search dark web markets
dark website dark market list
the dark internet darkmarket list
blackweb official website darknet market links
dark web search engine tor market links
deep web links darknet websites
dark market url how to access dark web
dark market drug markets dark web
[url=https://trazodone.beauty/]how much is trazodone 50 mg[/url]
dark markets 2023 darknet drug links
darknet market dark market
tor marketplace tor markets
dark market link dark websites
onion market dark web market
dark market onion dark web websites
[url=http://chloroquine.party/]chloroquine new zealand[/url]
deep web drug store darknet market list
dark net how to get on dark web
tor markets links darknet sites
dark web sites links darknet market lists
darkmarkets darkmarkets
free dark web darknet market lists
tor markets tor market links
tor markets links darknet market list
dark web websites tor marketplace
deep web drug markets dark market list
[url=http://synthroids.online/]synthroid cost in india[/url]
deep web sites dark web market
darknet sites how to access dark web
darkmarkets blackweb
dark web sites darknet drug links
darkweb marketplace tor market url
deep web drug markets dark markets 2023
darknet market list bitcoin dark web
dark web site darkmarket link
dark web sites darkmarket url
dark market list deep web search
darknet seiten darkmarket
how to get on dark web darkmarkets
[url=https://happyfamilystorerx.org/]legitimate canadian online pharmacies[/url]
tor markets dark web search engine
dark web websites dark markets 2023
tor darknet darkmarket url
onion market dark web link
blackweb official website dark web market list
darknet websites darknet links
darknet sites dark web search engine
dark web drug marketplace deep web drug markets
dark web sites links dark web search engines
darknet links darkmarket
dark web site dark web access
black internet darknet seiten
best darknet markets drug markets dark web
best darknet markets dark web websites
darknet market list free dark web
darknet market links deep web search
darknet market list darkmarket url
dark market drug markets dark web
darkmarket tor markets 2023
darknet drug links tor markets 2023
darknet market links darknet websites
dark market url onion market
darknet drug store darkweb marketplace
[url=https://acyclovirvn.online/]acyclovir otc australia[/url]
dark web websites deep web drug markets
dark markets 2023 tor marketplace
tor darknet dark web link
darkmarket darkmarket url
tor dark web how to get on dark web
[url=https://citalopram.foundation/]celexa 10[/url]
the dark internet dark internet
dark web markets tor market url
dark web markets darkmarket
[url=https://prednisone.party/]deltasone for sale[/url]
deep dark web dark web link
dark web link darkweb marketplace
darknet market links blackweb official website
dark web markets deep web drug markets
dark net dark market
darknet websites how to access dark web
dark web market list dark internet
tor markets 2023 darknet links
dark web link dark market url
dark web sites tor darknet
free dark web darknet drug store
black internet dark markets 2023
darknet drug links tor market links
darknet site darknet links
dark web site deep web links
dark web drug marketplace dark web search engine
dark market list deep web markets
best darknet markets darknet market
darknet drug store dark web link
darknet websites darkmarket link
dark web links dark web drug marketplace
darknet market list darknet sites
blackweb official website dark market onion
darknet sites darkmarket list
darknet market lists darkweb marketplace
darknet drugs tor dark web
dark markets darknet drug store
tor markets black internet
deep web drug links the dark internet
tor dark web dark web sites
darknet marketplace best darknet markets
[url=http://methocarbamol.charity/]robaxin/methocarbamol 500mg[/url]
dark web search engines darknet links
dark net dark web links
[url=http://prednisone.party/]buy prednisone without a prescription[/url]
darkmarket 2023 deep web sites
darknet marketplace darkmarkets
darknet seiten darknet marketplace
dark market onion deep web drug links
dark markets deep web drug url
dark web drug marketplace darkmarkets
darknet sites how to get on dark web
dark market darkmarket list
darknet drug links bitcoin dark web
dark internet deep web drug links
darknet search engine darkmarket
darknet sites darknet search engine
tor market url dark market list
drug markets dark web deep web links
dark market link dark market link
darknet sites darkmarkets
deep web drug url tor market url
dark web market dark internet
tor markets 2023 dark web links
darknet sites black internet
[url=http://sildalissildenafil.foundation/]buy sildenafil from india[/url]
deep web links dark internet
drug markets onion darknet marketplace
dark web link how to access dark web
tor market links bitcoin dark web
dark internet deep web markets
darknet seiten darknet links
tor market links dark market onion
darknet seiten dark web link
darkmarket deep web drug store
onion market darknet drug links
darkmarket link tor dark web
deep web drug store dark web links
darknet drug links dark markets
tor market links dark web sites
dark web access drug markets dark web
dark web search engines blackweb
[url=https://prednisolone.beauty/]prednisolone drug[/url]
dark web site darknet search engine
deep web drug links darknet sites
dark web search engines dark market url
deep web drug markets deep web markets
darknet site dark web access
dark market onion black internet
darknet websites dark web search engines
[url=https://zanaflex.foundation/]tizanidine 1mg[/url]
darkmarket list dark web market links
dark markets 2023 dark web sites links
bitcoin dark web darknet market list