Tevesuli në hadithin e të verbërit

Tevesuli në hadithin e të verbërit

Falënderimi i takon Allahut të Lartësuar, salavati dhe selami qofshin mbi Pejgamberin e Tij.

Rrëzimi i argumentimit me hadithin e të verbrit, si dhe me disa hadithe të tjera, për të përligjuar lutjen drejtuar të vdekurve. Mënjanimi i paqartësive që sjellin sektet e sufizmit mbi këto hadithe.

Paqartësia e parë: Hadithi i të verbrit.

Uthman Ibn Hanifi tregon se, njëherë, një burrë i verbër shkoi tek i Dërguari (s.a.u.s.) dhe i tha: “Lute Allahun të më shërojë”. I Dërguari (s.a.u.s.) i tha: “Nëse ti dëshiron, unë lutem për ty, por nëse ti duron, kjo është më e mirë për ty!”. I verbri i tha: “Lute Allahun (për mua)!” Kështu, Pejgamberi (s.a.u.s.) e urdhëroi të merrte abdes në mënyrë të plotë, të falte dy rekatë namaz, dhe të thoshte këtë lutje: “O Allah, unë të lutem Ty, duke t’u drejtuar Ty me anë të (lutjes së) të Dërguarit Tënd, Muhamedit, të Dërguarit të mëshirës (d.m.th; me anë të lutjes që Pejgamberi po e bën për mua). O Muhamed, unë i drejtohem me ty (d.m.th: me anë të lutjes tënde për mua) Zotit tim për nevojën që kam, që ajo të më kryhet! O Allah, pranoje ndërmjetësimin (lutjen) e tij (Muhamedit (s.a.u.s.) ) për mua, dhe pranoje edhe ndërmjetësimin tim për të (d.m.th: lutjen që po bëj unë për t’u pranuar ndërmjetësimi i Pejgamberit për mua).” Ky burrë bëri ashtu siç e urdhëroi Pejgamberi (s.a.u.s.) dhe u shërua. Këtë hadith e sjell Ahmedi, Tirmidhiu, Ibni Maxhe, Taberaniu dhe Hakimi.

Ky hadith është i saktë. Në fakt, ka një diskutim mbi një nga transmetuesit, që quhet Ebu Xhafer, porse të dhënat që dalin nga librat e hadithit tregojnë se ky është Ebu Xhafer el Medenijj el Hatamij, i cili – sipas dijetarëve të hadithit – është një transmetues i saktë.

Shpjegimi i disa fjalëve dhe termave të këtij hadithi:

1. Fjala ‘ndërmjetësim’ do të thotë: kërkesë, lutje, që bëhet për një tjetër. Të ndërmjetësosh për dikë te një mbret do të thotë: të bësh një kërkesë për të a të përcjellësh një kërkesë të tij te mbreti (shih: Lisanul arabi: 8/184). Atëherë, termi ‘ndërmjetësim’ në këtë hadith do të thotë: lutje drejtuar Allahut. Togu “O Allah, pranoje ndërmjetësimin e tij për mua” do të thotë: O Allah, pranoje lutjen e Muhamedit (s.a.u.s.) që po e bën për mua. Togu tjetër “pranoje edhe ndërmjetësimin tim për të” do të thotë: pranoje lutjen që po bëj unë për t’u pranuar lutja e Pejgamberit për mua.

2. Në hadith përmendet se i verbri me fjalën “O Muhamed” do t’i drejtohej me fjalë Muhamedit (s.a.u.s.). Për të kuptuar se si mund t’i drejtohej me fjalë Muhamedit (s.a.u.s.), duhet të kemi parasysh dy gjëra të rëndësishme, për të cilat tregon po ky hadith: së pari, ky i verbër i kishte kërkuar Pejgamberit t’i lutej Allahut për të dhe Pejgamberi (s.a.u.s.) i kishte premtuar se do të lutej për të, kështu që kur i verbri do të drejtohej me këtë fjalë, do të nisej nga fakti që Pejgamberi kishte bërë lutje për të. Së dyti, kjo gjë ka ndodhur gjatë jetës së Pejgamberit (s.a.u.s.). Për këtë arsye, për shpjegimin e thirrjes “o Muhamed”, me të cilën ky i verbër do t’i drejtohej Pejgamberit (s.a.u.s.), dijetarët kanë përmendur dy mundësi:

Mundësia e parë: Duke qenë se kjo gjë u realizua gjatë jetës së Pejgamberit (s.a.u.s.), i verbri iu drejtua Pejgamberit me fjalën “O Muhamed”, në prani të Pejgamberit (s.a.u.s.), domethënë, ndërkohë që Pejgamberi (s.a.u.s.) e shikonte dhe ia dëgjonte fjalët. Kështu, kjo thirrje s’ka të bëj fare me çështjen e thirrjes së një të papranishme apo një të vdekuri [Shih: Tejsirul Azizil Hamid (246) dhe “El Ajatul bejjinat fi ademi semail emuat” me shqyrtim të Albanit (132)]. Sipas një varianti të këtij hadithi, Uthman Ibn Hanif tregon: “Për Allah, ende pa u shpërndarë (nga mexhlisi i Pejgamberit) dhe pa u zgjatur biseda, ai burri hyri sikur të mos kish qenë kurrë i verbër”. Ky variant tregon se i verbri i bëri këshillat dhe lutjen që i mësoi Pejgamberi (s.a.u.s.) pa kaluar kohë e gjatë, domethënë, në prani të Pejgamberit (s.a.u.s.) .

Mundësia e dytë: Me fjalët “O Muhamed, unë i drejtohem me ty Zotit tim”, ky sahab do t’i drejtohej Muhamedit (s.a.u.s.) duke e përfytyruar atë në mendje, njëlloj siç thuhet në namaz në tehijat: “Esselamu alejke ejjuhennebijju – Paqedhënësi qoftë me ty, o i Dërguar”. Muslimani i drejtohet me fjalë të Dërguarit në tehijat, gjatë uljes në namaz, duke e sjellë atë në vëmendje, por jo duke menduar se Pejgamberi (s.a.u.s.) e dëgjon fjalën e tij. Asnjë dijetar nuk thotë për thirrjen që bëhet në tehijat se ajo i drejtohet vetë Pejgamberit (s.a.u.s.) dhe se Pejgamberi e dëgjon këtë thirrje. Të njëjtin shpjegim ka edhe fjala që ky burrë do t’i drejtonte Pejgamberit (s.a.u.s.), në hadithin në fjalë. Kështu, ky sahab do të përfytyronte Pejgamberin (s.a.u.s.) në mendje dhe do t’i drejtohej atij me fjalë, por kjo nuk do të thotë se do t’i drejtohej Pejgamberit (s.a.u.s.), duke menduar se ai ishte në gjendje ta dëgjonte [Shih: ‘Iktidau Siratil Mustekim’ të Ibn Tejmijes (2/319)].

3. Togu “i drejtohem me ty Zotit tim” do të thotë: i drejtohem ‘me lutjen tënde’ Zotit tim. Ky sahab i kërkoi Pejgamberit t’i lutej Allahut për të. Nga hadithi del se Pejgamberi i premtoi se do të bënte lutje për të. Një nga mënyrat e afrimit (teuesul-it) të ligjshëm tek Allahu i Lartësuar është lutja e një njeriut të mirë, domethënë, të kërkosh nga një njeri i mirë që të lutet për ty. Kështu, ky sahab do t’i drejtohej Allahut me lutjen që Pejgamberi (s.a.u.s.) kishte bërë për të.

Paqartësia e të devijuarve: Duke u bazuar në shtrembërimin e kuptimit të këtij hadithi, ata thonë se sikur lutja e dikujt tjetër veç Allahut të ishte shirk, Pejgamberi (s.a.u.s.) nuk do t’i kishte mësuar të verbrit këtë lutje që përmban thirrje drejtuar dikujt tjetër veç Allahut.

Për të sqaruar këtë paqartësi dhe për të rrëzuar shtrembërimin që i bëhet kuptimit të këtij hadithi, përgjigjemi me disa pika:

Së pari, ky hadith nuk ka të bëjë fare me pikën e kundërshtimit mes muslimanëve të pastër nga shirku dhe atyre që i vënë shok Allahut në lutje. Hadithi tregon se i verbëri i kërkoi Muhamedit (s.a.u.s.) të lutej për të, e po ashtu tregon se ky i verbër iu drejtua Allahut me anë të lutjes së Pejgamberit, në prani të Pejgamberit (s.a.u.s.). Atëherë, ç’lidhje ka kjo që përmendet në hadith me lutjen drejtuar të vdekurve, sexhden ndaj tyre dhe varreve të tyre, mbështetjen tek ata, zotimin për ta, prerjen e kurbanit për ta, thirrjen që u drejtohet atyre për plotësimin e nevojave prej vendeve të largëta, si: O zotëriu im, më bëj këtë e më plotëso atë?! Hadithi i të verbërit bën fjalë për diçka krejt të ndryshme nga lutja dhe kërkesa për ndihmë drejtuar dikujt tjetër veç Allahut.

Së dyti, hadithi flet për një nga mënyrat e ligjshme të teuesul-it (afrimit tek Allahu): të shkosh te një njeri i mirë, i cili është i gjallë dhe i pranishëm dhe t’i kërkosh t’i lutet Allahut për ty për nevojën që ke. Kjo është një nga tri mënyrat e ligjshme të teuesul-it, siç tregon hadithi në fjalë dhe mjaft argumente të tjera.

Janë disa të dhëna në hadith, që dëshmojnë për këtë lloj teuesul-i:

1- Ky i verbër i kërkoi Profetit (s.a.u.s.) të bënte lutje për të.

2- Profeti (s.a.u.s.) i premtoi se do të lutej për të me fjalët “Nëse ti dëshiron, unë lutem për ty”.

3- Këmbëngulja e të verbërit që Profeti (s.a.u.s.) të lutej për të me fjalën “Lute Allahun (për mua)!”

4- Profeti e urdhëroi të verbrin t’i lutej Allahu për pranimin e ndërmjetësimit (lutjes) të Profetit (s.a.u.s.).

5- Ai e urdhëroi, po ashtu, të lutej edhe për pranimin e ndërmjetësimit të Profetit me fjalët “dhe pranoje edhe ndërmjetësimin tim për të (d.m.th: lutjen që po bëj unë për t’u pranuar ndërmjetësimi i Pejgamberit për mua).”

6- Dijetarët e kanë përmendur këtë hadith në dëshmitë e profetësisë së Pejgamberit (s.a.u.s.) dhe pranimit të lutjes së tij, duke shpjeguar se Allahu e shëroi këtë të sëmurë për shkak të lutjes që bëri për të Pejgamberi (s.a.u.s.).

Të gjitha këto fakte tregojnë qartë se lutja: “O Allah, unë të lutem Ty, duke t’u drejtuar Ty me të Dërguarin Tënd”, do të thotë: ‘duke t’u drejtuar Ty me lutjen e të Dërguarin Tënd’. Kështu, i verbëri kërkoi nga Muhamedi (s.a.u.s.) diçka që mund ta bënte: i kërkoi që t’i lutej Allahut për të. Ndërsa kur njeriu u lutet të vdekurve a të papranishmëve, ai kërkon prej tyre diçka që ata s’mund ta bëjnë dot. Tjetër është kur kërkon nga një krijesë diçka që mund ta bëjë, siç është për shembull kërkesa që i bën një njeriu të gjallë e të pranishëm t’i lutet Allahut, dhe tjetër është kërkesa që i drejton një të vdekuri a një të papranishmi.

Së treti, teuesul-i, qoftë i ligjshëm apo i paligjshëm, do të thotë t’i drejtohesh Allahut me lutje apo me kërkesë për plotësimin e nevojave. Edhe në rastin e teuesul-it të paligjshëm (bidat), siç është teuesul-i me ‘qenien’ e Pejgamberit (s.a.u.s.), ‘hurmet-in’ (shenjtërinë) e tij, ‘pozitën’ e tij, njeriu i drejtohet me lutje dhe kërkesë Allahut të Lartësuar, por duke përmendur një mjet afrimi që nuk lejohet. Disa dijetarë kanë gabuar në shpjegimin hadithit të të verbrit, duke menduar se ai bëri teuesul me dhat-in (qenien) e Pejgamberit (s.a.u.s.). Të dhënat e përmendura më lart tregojnë qartë se ai bëri teuesul me lutjen e Pejgamberit (s.a.u.s.) dhe jo me qenien e tij. Por edhe sikur të pranohej ky shpjegim i gabuar, d.m.th. që i verbëri bëri teuesul me qenien e Profetit (s.a.u.s.), përsëri kemi të bëjmë me lutje drejtuar Allahut dhe jo dikujt tjetër. Kështu, teuesul-i i palejueshëm nuk quhet shirk i madh, por një bidat, pasi njeriu i drejtohet me lutje e kërkesë vetëm Allahut të Lartësuar, ndryshe nga lutja ose kërkesa drejtuar të vdekurit, pasi kjo është shirk i madh.

Në rastin e teuesul-it të palejueshëm, njeriu thotë, për shembull: ‘O Allah, të lutem për hatër të pozitës së Profetit të më shërosh!’ Ndërsa në lutjen drejtuar Profetit, thotë: ‘O Profet i Allahut, më shëro!’ Ka njerëz që mashtrojnë masën duke e quajtur teuesul lutjen drejtuar të vdekurit, por kjo është ngatërresë e keqe. Pikërisht, këtë hadith që flet për teuesul-in, i cili është pjesë e lutjes drejtuar Allahut, e paraqesin si një argument për lejimin e lutjes drejtuar të vdekurit. Ky është shtrembërim i madh: t’ua përziesh njerëzve teuesul-in, i cili bën fjalë për t’iu drejtuar vetëm Allahut, pra t’ua përziesh atë me lutjen drejtuar të vdekurit, që është shirk i madh dhe që nuk e lejon askush.

Së katërti, për pjesën: “O Muhamed, unë i drejtohem me ty Zotit tim…”, e sqarova më lart se i verbëri do t’i drejtohej me këtë fjalë Pejgamberit (s.a.u.s.) në prani të tij, ndërkohë që e shihte dhe i dëgjonte fjalët, e kjo s’ka asgjë të ndaluar, sepse të gjallit mund t’i kërkosh të lutet, ashtu siç mund t’i kërkosh dhe diçka tjetër që ka mundësi të bëjë. Ose mundësia tjetër është që i verbëri do t’i drejtohej me këtë fjalë Pejgamberit (s.a.u.s.), duke e përfytyruar atë në mendje, ashtu sikurse i drejtohesh me fjalën në namaz në tehijjat “Ejjuhenebijju” (o Nebijj), duke e përfytyruar atë në mendje, por jo se në të vërtetë Pejgamberi (s.a.u.s.) e dëgjon këtë thirrje.

Paqartësia e dytë: Në një rrëfim që lidhet me hadithin e Uthman Ibn Hanifit thuhet: “Një burrë shkoi disa herë tek Uthman Ibn Afani (r.a.), që t’i plotësonte një nevojë, por Uthmani (r.a.) nuk e përfillte dhe as nuk e merrte parasysh kërkesën e tij. Kështu, ky burrë takon Uthman Ibn Hanifin dhe i ankohet. Uthman Ibn Hanifi e këshilloi që të shkonte të merrte abdes, pastaj të shkonte në xhami, të falte atje dy rekatë, e pastaj të lutej: “O Allah, unë të lutem Ty, duke t’u drejtuar Ty me anë të (lutjes së) të Dërguarit Tënd, Muhamedit, të Dërguarit të mëshirës! O Muhamed, unë i drejtohem me ty Zotit tim për nevojën që kam, që ajo të më kryhet. O Allah, pranoje ndërmjetësimin e tij për mua dhe pranoje edhe ndërmjetësimin tim për të!” Ai e këshilloi, gjithashtu, që pas kësaj lutjeje, të përmendte nevojën që kishte, e pas gjithë këtyre, të vinte që të shkonin së bashku tek Uthman Ibn Afani. Ky burri i bëri të gjitha këto dhe pastaj shkoi te porta e Uthman Ibn Afanit. Menjëherë vjen portieri, e mori për dore dhe e futi brenda në shtëpinë e Uthman Ibn Afanit, i cili e uli pranë vetes në qilim dhe e pyeti: “Ç’hall ke?” Kështu i tregoi hallin që kishte. Uthmani ia kreu dhe i tha: “Vetëm në këtë kohë m’u kujtua halli yt. Sa herë që të kesh ndonjë hall tjetër, eja tek unë!” Kur burri doli nga shtëpia e Uthmanit, u takua me Uthman Ibn Hanifin dhe i tha: “Allahu të shpërbleftë me të mira! Ai (Uthman Ibn Afani) nuk e shihte hallin tim dhe as nuk më përfillte, derisa i fole ti”. Uthman Ibn Hanif tha: “Për Allah, unë nuk i kam folur atij për ty, por (të këshillova kështu) sepse, njëherë, kur isha tek i Dërguari i Allahut (s.a.u.s.), vjen një i verbër dhe i ankohet se i kishte ikur shikimi. Pejgamberi (s.a.u.s.) i tha: “Të bësh durim (është më e mirë për ty)!” Ai tha: “O i Dërguari i Allahut, nuk kam kush më drejton dhe kam vështirësi në këtë gjendje. Atëherë, Pejgamberi (s.a.u.s.) e këshilloi: “Shko merr abdes, fal dy rekatë namaz, dhe pastaj bëji këto lutjet (d.m.th: lutjet që u përmendën në fillim të tregimit)”. Uthman Ibn Hanifi vazhdon të tregojë hadithin: “Për Allah, ende pa u shpërndarë [nga mexhlisi i Pejgamberit (s.a.u.s.)] dhe pa u zgjatur biseda, ai burri hyri sikur të mos kish qenë kurrë i verbër!”. Hadithin e sjell Taberaniu në “Mu’xhem Sagir (508) dhe në “Mu’xhem Kebir” (8311).

Edhe tregimin e këtij nevojtarit që shkonte për një hall tek Uthman Ibn Afani, (s.a.u.s.) grupet e këqija e sjellin si argument për lejimin e lutjes drejtuar të vdekurve.

Për të rrëzuar pretendimin e tyre, ne përgjigjemi në disa pika:

Së pari, ky rrëfim, që sillet si shtojcë në hadithin e Uthman Ibn Hanifit është i dobët, pasi ka tri të meta:

1- Shebib Ibn Seidi, rreth të cilit vërtitet transmetimi i këtij tregimi, ka dobësi, me përjashtim të rastit kur ai transmeton nga Junusi dhe kur transmetuesi nga vetë Shebibi është i biri, Ahmedi. Me fjalë të tjera, transmetimi i Shebibit quhet i saktë vetëm nëse plotëson dy kushte: Nëse është i biri, Ahmedi, që përcjell prej tij dhe nëse Shebibi përcjell nga Junusi. Arsyeja pse Shebibi konsiderohet i saktë vetëm në këtë rast është se, kur ai rrëfente hadithe nga kujtesa, gabonte, ndërsa hadithet që i sillte nga Junusi i ka pasur të shkruara në libër, çka e ndihmonte t’ia përcillte me saktësi të birit, Ahmedit. Tregimi në fjalë nuk i përmbush këto dy kushte, pasi Shebibi nuk e përcjell nga Junusi, por nga një transmetues tjetër.

2- Tre transmetues e sjellin hadithin e Uthman Ibn Hanifit nga Ahmedi, biri i Shebibit, pa këtë shtojcë (tregimin në fjalë), ndërsa një transmetues e sjell edhe shtojcën, e kjo përbën mospërputhje në sened.

3- Transmetimi i Shebibit bie në kundërshtim me transmetimet e përcjellësve të saktë si Shu’be dhe Hammad Ibn Seleme, që e sjellin hadithin pa këtë shtojcë.

Sikur shtojca në fjalë të kishte vetëm njërin nga këto tri defekte, do të mjaftonte të quhej e dobët; atëherë, po kur i ka të tre së bashku?

Pretendimi se Taberaniu e ka quajtur të saktë këtë shtojcë nuk qëndron, pasi ai tekstualisht thotë se “hadithi është i saktë”, pra, e ka fjalën për hadithin e Profetit dhe jo për shtojcën.

Një faktor tjetër që tregon pasaktësinë e këtij tregim është ajo që përmendet për Uthmanin (r.a.): si mund të mendojmë se Uthmani sillej në mënyrë të padrejtë e me mospërfillje ndaj një nevojtari, kur dihen vlerat dhe meritat e tij?! [Shih: “Kaidetun Xhelile” të Ibn Tejmijes (148-156) dhe “Et-Teuesul” të Albanit (92-96)].

Përderisa tregimi është i dobët, atëherë nuk vlen si provë.

Së dyti, u vërtetua që ky është një rrëfim i pasaktë, por edhe nëse do të ishte i saktë, ai nuk tregon se lejohet t’i lutesh të vdekurit ose të papranishmit. Maksimumi që mund të dalë nga ky tregim është se ky nevojtar ia drejtoi lutjen Allahut duke përmendur si teuesul (mjet afrimi) Muhamedin (s.a.u.s.). Siç u shpjegua dhe më përpara në rastin e teuesul-it, qoftë edhe kur është i paligjshëm (bidat), muslimani ia drejton lutjen Allahut dhe jo krijesës që përmendet si mënyrë afrimi tek Allahu i Lartësuar. Atëherë, ç’lidhje ka kjo që përmendet në këtë hadith, me lutjen drejtuar të vdekurit? Kur flasim për lutjen që është shirk, nuk kemi për qëllim lutjen drejtuar Allahut duke përmendur si teuesul një krijesë, por kërkesën a lutjen drejtuar vetë krijesës në gjëra që s’mund t’i bëj kush tjetër përveç Allahut të Lartësuar. Çdo njeri arrin të bëjë dallimin mes lutjes drejtuar një krijese dhe lutjes drejtuar Allahut, por duke përmendur si mjet afrimi një krijesë. Kur njeriu i drejtohet Allahut duke i përmendur Atij si mjet afrimi ndonjë krijesë, në fakt i është drejtuar vetëm Allahut, ndërsa kur njeriu ia drejton lutjen një krijese për diçka që s’mund ta bëjë kush tjetër veç Allahut, ai i ka vënë shok Allahut në ibadetin e lutjes.

Së treti, thënia: “O Muhamed, unë i drejtohem me ty Zotit tim”, nuk është thirrje drejtuar të vdekurit për diçka që s’mund t’a bëjë dot, por ligjërim drejtuar Pejgamberit (s.a.u.s.), duke e përfytyruar atë në mendje, ashtu sikurse i drejtohet namazliu kur thotë tehijatin: “Esselamu alejke ejjuhennebijju!”

Më lart u bë e qartë që tregimi nuk është i saktë, por edhe nëse ai do të ishte i saktë, këtu nuk kemi të bëjmë me thirrje drejtuar Pejgamberit (s.a.u.s.) me mendimin se ai e dëgjon këtë thirrje. Kur i drejtohesh dikujt me bisedë, kjo nuk do të thotë domosdo se ai e dëgjon thirrjen a bisedën.

Në dëshmitë e Sheriatit kemi disa raste, ku ligjërimi i drejtohet një subjekti a një objekti që nuk e dëgjon dhe as nuk pëgjigjet:

1- Umeri (r.a.) i drejtohet Gurit të Zi me fjalët: “Unë e di që ti je një gur, që nuk bën dëm as dobi!”. Buhariu, 1597]. Nuk ka dyshim që guri është një objekt, që nuk dëgjon. Fjala që Umeri (r.a.) i drejton Gurit të Zi assesi nuk do të thotë se Guri i Zi e dëgjon atë.

2- Kur bëri hixhret (mërgoi) nga Meka, Pejgamberi (s.a.u.s.) iu drejtua asaj me fjalët: “Për Allah, ti je toka më e mirë e Allahut dhe toka e Allahut që unë e dua më shumë! Sikur njerëzit të mos më kishin dëbuar prej teje, nuk do të kisha dalë!”. [Tirmidhiu]. Hadithi është i saktë.

3- Sahabët i drejtoheshin Pejgamberit (s.a.u.s.) me fjalë gjatë uljes në namaz “Esselamu alejke ejjuhennebijj”, ndërkohë që ishin në vende të ndryshme. Dihet që Pejgamberi (s.a.u.s.) as nuk i dëgjonte dhe as nuk ua kthente selamin. Kuptohet që sahabët i drejtoheshin Pejgamberit (s.a.u.s.) duke e përfytyruar atë në mendje.

4- Pejgamberi (s.a.u.s.) ka thënë: “Kush shikon një të sprovuar me një sëmundje, të metë fizike a mendore, gjymtim apo gjynah, dhe thotë: “Lavdia i takon Allahut, i Cili më ka ruajtur nga kjo sprovë që të ka dhënë ty dhe më ka bërë në një gjendje më të mirë se shumë krijesa!” nuk ka për ta goditur kjo sprovë”. [Tirmidhiu]. Hadithi është i saktë. El Menavi në ‘Fejdul Kadir’ thotë: “Këtë dhikër duhet ta thuash me zë të ulët; aq sa ta dëgjosh vetë dhe të mos e dëgjoj i sprovuari”.

Së katërti, dikush mund të thotë: E pranoj se tregimi në fjalë nuk ka të bëjë aspak me lutjen drejtuar të vdekurit dhe se kjo është shirk, por përse të mos shërbejë ky tregim si argument për lejimin e teuesul-it me ‘pozitën’ ose ‘qenien’ e Pejgamberit (s.a.u.s.) dhe të ndonjë njeriu të mirë? Atëherë, ne përgjigjemi, duke thënë se ka disa arsye që nuk e lejojnë këtë argumentim:

1- Tregimi është i dobët, siç u sqarua më lart.

2- Teuesul-i i ligjshëm me Pejgamberin bëhet veçse me anë të lutjes së tij, domethënë, me lutjen që Pejgamberi (s.a.u.s.) i bën Allahut të Lartësuar. Kjo gjë mund të realizohej gjatë jetës së Pejgamberi, siç bëri i verbëri që përmendet në hadithin e Uthman Ibn Hanifit dhe siç kanë bërë sahabët, kur i kërkonin të lutej për reshje shiu, por edhe në të tjera raste. Kjo gjë do të realizohet edhe në Ditën e Gjykimit, kur njerëzit të shkojnë tek i Dërguari dhe t’i kërkojnë atij të ndërmjetësojë tek Allahu për fillimin e llogarisë. Ndërsa pas vdekjes së Pejgamberit (s.a.u.s.), ndërkohë që ai është në jetën e varrit, kjo gjë është e pamundur.

3- Nuk ka asnjë transmetim të saktë që sahabët kanë bërë teuesul me ‘qenien’, ‘pozitën’, ‘hurmetin’ (shenjtërinë) apo ‘hakun’ (të drejtën) e Pejgamberit (s.a.u.s.). Nëse ky teuesul do të ishte i ligjshëm, do ta kishin bërë shokët e Pejgamberit (s.a.u.s.).

4- Në kohën e Umerit (r.a.), sahabët bën teuesul për rënien e reshjeve të shiut me Abasin (r.a.) (d.m.th: lutjen e Abasit), sikurse shënon Buhariu në Sahih-un e tij. Nëse do të lejohej teuesul-i me Pejgamberin pas vdekjes së tij, ata kishin për të bërë teuesul me Pejgamberin (s.a.u.s.), pasi ‘qenia’ e Pejgamberit është më e mirë dhe ‘pozita’ e tij është më e lartë tek Allahu i Lartësuar. Në fakt, sahabët e dinin mirë që teuesul-in gjatë jetës së Pejgamberit e kishin bërë me lutjen e tij, e ajo (lutja) s’mund t’i kërkohej Pejgamberit pas vdekjes, prandaj iu drejtuan Allahut të Lartësuar me anë të lutjes që bëri Abasi (r.a.).

5- Nëse teuesul-i me Pejgamberin (s.a.u.s.), siç përmendet në këtë tregim të pasaktë, do të ishte i ligjshëm, atëherë nuk do të kishte mbetur njeri i verbër ose me ndonjë të metë fizike, ose nuk do të kishte mbetur nevojtar në kohën e sahabëve, pa iu drejtuar Allahut me lutje në këtë mënyrë, por kjo gjë nuk ka ndodhur, sepse ata e dinin se teuesul-i me Pejgamberin bëhej me lutjen e tij, e kjo gjë pas vdekjes së tij nuk ishte e mundur [Shih: Telhisu kitabil istigathe: Err-Reddu alel Bekrijj, fq. 131].

6- Nëse do të supozohej se tregimi në fjalë është i saktë, atëherë do të duhej të shpjegonim se ky ka qenë një qëndrim i Uthman Ibn Hanifit, dhe qëndrimi i tij nuk është pjesë e hadithit dhe nuk e ka gjykimin si hadith, pra, është një qëndrim i tij, që bie në kundërshtim me qëndrimin e të gjithë sahabëve të tjerë, pasi Umeri (r.a.) në prani të sahabëve nuk bëri teuesul me Pejgamberin (s.a.u.s.), por me lutjen e Abasit (r.a.); nëse ai do ta shihte të ligjshëm teuesul-in me Pejgamberin pas vdekjes së tij, Umeri nuk do të hiqte dorë nga ky teuesul dhe të bënte teuesul me Abasin. Kështu, ky do të duhej të quhej një qëndrim i gabuar i Uthman Ibn Hanifit, në të cilin e kanë kundërshtuar sahabët e tjerë, njësoj si disa raste të tjera, kur ndonjë sahab ka pasur një qëndrim apo mendim të gabuar, i cili është kundërshtuar nga sahabët e tjerë. Ibn Tejmije ka përmendur disa nga këto raste në “Kaidetul Xhelile” (159-160).

Një vërejtje që lidhet me çështjen e teuesulit: U sqaruar më lart se teuesul-i me “pozitën’ e Pejgamberit (s.a.u.s.), ose me ‘qenien’ e tij, ose me shenjtërinë e tij është bidat dhe i paligjshëm, pasi nuk ka argument të saktë për të dhe sepse sahabët nuk e kanë bërë këtë lloj teuesul-i. U sqarua gjithashtu se hadithi i të verbërit tregon për teuesul me lutjen e Pejgamberit (s.a.u.s.) gjatë jetës së tij. Imam Ebu Hanifja dhe dijetarët e tjerë të hershëm të këtij medhhebi i kanë ndaluar llojet e teuesul-it të paligjshëm, sikurse përmendet në librat “Eddurrul Muhtar” dhe “Fetaua hindije”. Por disa dijetarë të tjerë, si imam Ahmedi dhe El Izz Ibn Abdis Selami, kanë shprehur mendimin e gabuar se hadithi i të verbrit tregon për teuesul me ‘qenien’ e Pejgamberit (s.a.u.s.), dhe – sipas tyre – ky lloj teuesul-i lejohet vetëm me qenien e Pejgamberit (s.a.u.s.). Kështu, nëse dikush ecën me këtë mendim të gabuar, i duhet që në këtë çështje të mos krahasojë profetët e tjerë dhe eulijatë (njerëzit e mirë) me Pejgamberin tonë dhe të mos u japë atyre të njëjtin gjykim, pasi Pejgamberi ynë (s.a.u.s.) është më i mirë dhe i madhi i tyre.

Një vërejtje tjetër që lidhet me hadithin e të verbërit: Hamad Ibn Seleme, njëri nga transmetuesit e hadithit të të verbërit, ka sjellë një shtojcë në fundin e tij, që nuk e kanë sjell transmetuesit e tjerë, se Pejgamberi (s.a.u.s.) i tha të verbërit: “Nëse ke ndonjë nevojë tjetër, bëj përsëri të njëjtën gjë”. Këtë e transmeton Ebu Beker Ibn Ebu Hajtheme në “Tarrikh”. Kjo shtojcë është e gabuar; e pasaktë, për shkak se varianti i Hamadit këtu bie në kundërshtim me variantin e sjellë nga Shube. Dijetarët kanë thënë se Hamadi është transmetues i besueshëm dhe i saktë, por me pak gabime. Ndërsa Shuben e kanë përshkruar si transmetues shumë të saktë. Kështu, kur transmetimi i Hamadit bie ndesh me atë të Shu’bes, s’ka dyshim që ka përparësi Shu’be, pasi është më i saktë [Shih: Kaidetun Xhelile (156-157) dhe Et Teuesul të Albanit (90-92)]. Kështu, u bë e qartë se kjo shtojcë është e pasaktë, por edhe nëse do të ishte e saktë, ajo nuk do të ishte argument për lejimin e teuesul-it me ‘qenien’ e Pejgamberit (s.a.u.s.), pasi me fjalën “bëj përsëri të njëjtën gjë”, Pejgamberi (s.a.u.s.) mund të ketë pasur qëllim që të shkonte përsëri tek vetë Pejgamberi gjatë jetës tij, t’i kërkonte të lutej, duke bërë kështu teuesul me lutjen e tij, të merrte abdes, të falte namaz dhe të bënte lutjen që i mësoi Pejgamberi (s.a.u.s.).

Paqartësia e tretë: Nga hadithet që sjellin të devijuarit për lejimin e lutjes së të vdekurve është dhe ky në vijim:

Abdullah Ibn Mesudi ka thënë: “Nëse ndonjërit prej jush i shpëton kafsha në një tokë të shkretë, le të thërrasë: O robërit e Allahut, ma pengoni, sepse Allahu ka caktuar një (krijesë – melekë) të pranishëm në tokë, dhe (kjo krijesë) do ta pengojë që të arrini ta kapni!” Sjellë nga Taberaniu në el Kebir (10518), Ebu Ja’la në Musned dhe Ibn Sunnijj në “Amelul jeumi ue lejleti”. Në fakt, ky hadith është i dobët, pasi ka dy të meta: 1- Maruf Ibn Hasani (njëri nga transmetuesit) është i panjohur dhe hadithi i tij është i papranueshëm. 2- Senedi ka ndërprerje ndërmjet Ibn Burejdes dhe Ibn Mesudit.

Ky hadith ka dhe një rrugë tjetër në Musannaf të Ibn Ebi Shejbes, por me ndërpreje (mungojnë të paktën dy transmetues) dhe me defektin e tedlis-it të Ibn Is’hakut (tedlis do të thotë: fshehje e një të mete në sened-in e hadithit dhe shfaqja e tij si i pranueshëm), gjëra këto që e bëjnë një rrugë të papranueshme [Shih: Silsile daife (655)].

Një hadith tjetër, që sjellin të devijuarit për justifikimin e lutjes së të vdekurit është edhe ai nga Utbe Ibn Gazvani, se Pejgamberi (s.a.u.s.) ka thënë: “Kur ndonjëri prej jush të humbë diçka, ose kur ndonjërit t’i duhet ndihmë, në një vend pa njeri, le të thotë: “O robërit e Allahut më ndihmoni! O robërit e Allahut më ndihmoni!” Sepse Allahu ka robër që ne nuk i shohim”. [Sjellë nga Taberaniu në “El Mu’xhemul Kebir” (290)].

Edhe ky hadith është i dobët, pasi ka në sened disa të meta:

1- AbduRrahman Ibn Shurejku është i dobët.

2- Po kështu dhe i ati i tij, Abdullah Ibn Shurejk el Kadi, është i dobët. Në fakt, në “Mu’xhem kebir” të Taberaniut (17/117) që kemi në dorë të botuar, emri i transmetuesit është “AbduRrahman Ibn Sehl nga i ati”, por gjatë kopjimit të dorëshkrimit duhet të jetë bërë një gabim, dhe nga AbuRrahman Ibn Shurejk, emri është ndryshuar në AbduRrahman Ibn Sehl. Për këtë tregojnë disa të dhëna: 1) Nga dijetarët prej të cilëve transmeton Ahmed Ibn Jahja përmendet AbuRrahmn Ibn Shurejku, dhe jo Abdurrahman Ibn Sehl. 2) Ndër transmetuesit nga Abdullah Ibn Isa përmendet Shurejk Ibn Abdilah, babai i AbduRrahman Ibn Shurejkut. 3) Në dorëshkrimin e bibliotekës ‘Dhahirije’, së cilës i është referuar shejh Albani kur flet për senedin e hadithit, duhet të ketë qenë emri AbduRrahman Ibn Shurejk, pasi Shejh Albani kështu e përmend në “Silsile daife” (2/110).

3- Ka ndërprerje në sened ndërmjet Utbes dhe Zejd Ibn Aliut (Silsile daife 2/110).

Në lidhje me argumentimin me këto dy hadithe për lejimin e lutjes së të vdekurit, kemi disa përgjigje:

Së pari, këto dy hadithe janë të dobëta, siç u bë e qartë më sipër, kështu që nuk vlejnë për argument.

Së dyti, bëjmë habi se si mund të lëjë njeriu argumentet e qarta të Kuranit, të cilat e quajnë shirk lutjen drejtuar të tjerëve veç Allahut, dhe të marrë për bazë transmetime të dobëta e të papranueshme! Allahu i Lartësuar thotë: “Kush është në rrugë më të gabuar sesa ai, i cili, në vend të Allahut, u lutet atyre që nuk mund t’i përgjigjen atij deri në Ditën e Kiametit e që janë krejt të pavetëdijshëm për lutjet që u bëhen atyre?! Kur njerëzimi të grumbullohet (Ditën e Kiametit), ata (të luturit) do të jenë armiq të tyre dhe do ta mohojnë adhurimin e tyre.” (Ahkaf, 5-6). Në këtë ajet, Allahu e quan ibadet (adhurim) lutjen drejtuar dikujt tjetër veç Tij. Po ashtu, Allahu thotë: “Mos lut tjetër përveç Allahut, nga ata që nuk të sjellin as dobi, as dëm. Nëse do ta bëje këtë, atëherë, ti do t’i kishe bërë padrejtësi vetes. Nëse Allahu vendos të të prekë ty ndonjë e keqe, askush nuk mund të ta largojë atë, përveç Tij e, nëse Ai dëshiron për ty ndonjë të mirë, s’ka kush që ta pengojë mirësinë e Tij; Ai ia jep atë mirësi kujt të dëshirojë prej robërve të Tij. Ai është Falës dhe Mëshirëplotë” (Junus, 106-107). Gjithashtu thotë: “Ata që ju i lusni krahas Tij nuk zotërojnë as sa cipa e bërthamës (së hurmës arabe). Nëse ju u luteni atyre, ata nuk e dëgjojnë lutjen tuaj, por edhe sikur ta dëgjonin, nuk do t’ju përgjigjeshin. Në Ditën e Kiametit, ata do ta mohojnë shirkun tuaj. Askush nuk mund të të njoftojë ty si Ai që është Njohës i gjithçkaje”. [Fatir: 14]. Në togun “ata do ta mohojnë shirkun tuaj” Allahu e ka quajtu shirk lutjen drejtuar të tjerëve veç Tij. Kështu, muslimani nuk mund të lërë mënjanë këto ajete të qarta, që e quajnë shirk lutjen drejtuar të tjerëve veç Allahut, ku hyn dhe lutja drejtuar të vdekurit, dhe të bazohet në transmetime të tilla të dobëta, të papranueshme e të paqarta. Vetëm një njeri që Allahu ia ka verbuar zemrën mund të kundërshtojë këto ajete të qarta, duke lejuar lutjen drejtuar të vdekurit.

Së treti, u vërtetua që këto dy hadithe janë të dobëta, por edhe sikur të ishin të sakta, ato nuk flasin për thirrje drejtuar të vdekurve, por për thirrje drejtuar melekëve të caktuar nga Allahu. Sipas këtyre haditheve, këta melekë janë të pranishëm dhe e dëgjojnë thirrjen. Për faktin që “robërit e Allahut”, të përmendur në hadith, janë melekët e pranishëm që e dëgjojnë thirrjen, dëshmon fragmenti në hadithin e parë: “sepse Allahu ka caktuar ‘një të pranishëm në tokë” dhe fragmenti tjetër në hadithin e dytë: “sepse Allahu ka robër, që ne nuk i shohim”. Robërit “që nuk i shohim”, të përmendur këtu, janë melekët. Transmetimi i sjellë nga Ibn Abasi, që do të përmendet në paqartësinë vijuese, e përcakton qartë se këta “robër të Allahut” janë melekë. Gjithashtu, ky transmetim (nga Ibn Abasi), e përcakon qartë që bëhet fjalë për melekë të caktuar nga Allahu për të orientuar atë që humb rrugën. Këta melekë janë të gjallë dhe, në rastin e dikujt që humb rrugën, janë të pranishëm dhe e dëgjojnë kur u drejtohet me fjalën “o robër të Allahut”. Këta melekë kanë mundësi, me lejen e Allahut, t’i tregojnë rrugën këtij njeriu dhe këtë mundësi ua ka dhënë Allahu i Lartësuar. Atëherë, këto hadithe assesi nuk janë argument për lejimin e kërkimit të ndihmës nga të vdekurit. Kush i sjell këto hadithe – apo dhe transmetimin e Ibn Abasit që do të përmendet më pas – për lutjen a kërkesën drejtuar një personi të caktuar, ai gënjen ndaj të Dërguarit të Allahut (s.a.u.s.). [Shih: Tejsirul Azizil Hamid (247), Silsile daife (2/108-111), Sijanetul Insani (224), Dahdu shubuhatin ale teuhidi (Eba Batin fq. 44) Ed-Dijausharik (578)].

Së katërti, kush i sjell këto dy hadithe si argument për lejimin e lutjes së të vdekurve dhe njerëzve të papranishëm, ai është i detyruar të pohojë se lutja drejtuar të vdekurve është e pëlqyeshme ose e lejueshme, pasi Pejgamberi (s.a.u.s.) thotë në hadith: “Le të thërrasë: “O robër të Allahut!”, e kjo lloj shprehje urdhërore në rastin minimal tregon pëlqyeshmëri (mustehab) ose lejueshmëri; por dihet që kush pretendon se lutja drejtuar të vdekurve dhe të papranishmëve është e pëlqyeshme ose lejueshme, ai del nga feja islame, bëhet qafir. Atëherë, si mund të pretendojë një musliman se Pejgamberi (s.a.u.s.) ka pasur qëllim të vdekurit me shprehjen “Le të thërrasë: “O robër të Allahut!”!? [Shih: Dahdu shubuhat ale teuhid, Eba Batin fq.44].

Së pesti, asnjë dijetar i umetit nuk e ka lejuar kërkimin e ndihmës nga të vdekurit. Askush nga selefët e këtij umeti nuk ka kërkuar ndihmë e shpëtim nga të vdekurit dhe të papranishmit. Nuk ka asnjë dëshmi se ndonjë selef ka kërkuar diçka nga të vdekurit. (shih: Telhisu kitabil istigathe, Ibn Tejmije fq. 38 dhe fq. 124). Atëherë, si mund të pretendohet se Pejgamberi (s.a.u.s.) ka pasur qëllim lejimin e kërkimit të ndihmës nga të vdekurit me shprehjen “Le të thërrasë: “O robër të Allahut”!?

Së gjashti, në librin “Dhemmul kelam (4/14/59)” të Hereviut sillet një qëndrim shumë i mirë. Abdullah Ibn Mubareku, gjatë një udhëtimi, humbi rrugën. Ndërkaq, i kujtohet se i kish arritur një transmetim në të cilin thuhej: “Kush bie në hall (humb rrugën) në një shkretëtirë dhe thërret: “Robër të Allahut, më ndihmoni!” Ky do të ndihmohet”. Kështu, Abdullah Ibn Mubareku filloi të kërkonte libërthin (dorëshkrimin) ku kishte shënuar këtë hadith, për të parë senedin e tij (nëse ishte i saktë apo jo). Hereviu thotë: “Kësisoj, Abdullah Ibn Mubareku nuk e pa të lejueshme të bënte një lutje pa e parë senedin e saj (nëse ishte i saktë apo jo).” Duke komentuar mbi këtë qëndrim të Abdullah Ibn Mubarekut, Albani thotë: “Kështu, duhet të jetë ndjekja e përpiktë (e Sunetit të Pejgamberit (s.a.u.s.) )!” (Silsile daife: 2/109).

Abdullah Ibn Mubareku na ka dhënë shembullin e mirë se: duhet të ndjekim vetëm se ato gjëra që kanë bazë në Sunetin e saktë të Pejgamberit (s.a.u.s.); nuk duhet të bëhet një lutje a një formë dhikri që nuk bazohet në një hadith të saktë nga Pejgamberi (s.a.u.s.) ose në një dëshmi të saktë nga një sahab; e po kështu nuk duhet të bëjmë lutje dhe forma dhikri që nuk dihet nëse janë të sakta apo jo.

Megjithatë, për lutjet e përmendura në dy hadithet e mësipërme, Taberaniu (Allahu e mëshiroftë) në “Mu’xhem Kebir” dhe Neveviu (Allahu i mëshiroftë) kanë thënë se ato janë provuar dhe kanë pasur rezultat.

Në lidhje me pohimin se janë provuar, themi se ibadetet (ku hyjnë dhe format e lutjeve dhe të dhikrit) nuk merren nga provat e njerëzve, sidomos ato që kanë të bëjnë me çështje gajbi (bote të fshehtë), siç është kjo që përmendet në këtë hadith, Kështu, nuk lejohet të quhet i saktë hadithi apo lutja e përmendur në të bazuar në përvojën e njerëzve! Aq më tepër, që disa njerëz bazohen në gjëra të tilla për lejimin e kërkimit të ndihmës nga të vdekurit kur bien në vështirësi, gjë që është shirk i pastër. Pohimi i Taberaniut dhe Neveviut (Allahu i mëshiroftë!) bie në kundërshtim me qëndrimin e shkëlqyer të dijetarit të hershëm Ibn Mubarekut, i cili nuk mori parasysh përvojën, por kërkoi të shihte senedin e hadithit. [Shih: Silsile daife, 2/109].

Në librin “Telhisu kitabil istigathe” (Er-Rreddu alel bekrijj, fq. 92) Ibn Tejmije sqaron se muslimanëve të paditur që bëjnë lutje të paligjshme mund t’u plotësohen kërkesat, për disa urtësi, porse kjo nuk do të thotë se lutja që kanë bërë është e ligjshme.

Sheukani në librin “Tuhfetudhakirine” (fq. 215), për një rast të tillë, thotë: “Suneti nuk mund të vërtetohet duke marrë për bazë vetëm përvojën. Kur njeriu vepron diçka duke besuar se ajo është sunet, kjo nuk mjafton për të mos u konsideruar bidatçi. Pranimi i lutjes nuk tregon se shkaku i pranimit ka bazë në Sunetin e Pejgamberit (s.a.u.s.) (pra, nuk tregon se lutja ka qenë sipas Sunetit). Allahu mund t’ia pranojë lutjen njeriut, edhe pse ai nuk e ka bërë sipas mënyrës së ligjshme në Sunet. Pranimi i lutjes së njeriut mund të jetë dhe një plan për ta çuar atë drejt dënimit.”

Paqartësia e katërt: Ibn Abasi tregon se Pejgamberi (s.a.u.s.) ka thënë: “Allahu i Lartësuar ka caktuar disa melekë në tokë, përveç melekëve “hafedhe”, të cilët shkruajnë për çdo gjethe peme që bie. Kur ndonjëri prej jush të humbë rrugën diku në tokë, le të thërrasë: “O robër të Allahut më ndihmoni!”. [Musned el Bezzar – el Bahru zekharr (4922), Keshful estar (3128),]. Melekët “hafedhe” janë ata që ruajnë njeriun dhe i shkruajnë veprat që bën [Shih: Tefsir Ibn Kethir (2/177). Nga hadithi mësohet se Allahu ka caktuar dhe disa melekë të tjerë me detyrën për të orientuar atë që humb rrugën.

Edhe ky hadith sillet nga njerëzit e devijuar si argument për lejimin e lutjes së të vdekurit. Për këtë arsye, në lidhje me këtë hadith, duhet të bëjmë disa sqarime:

Së pari, mbi gradën e hadithit. Këtë hadith e sjell Bezari, – siç u përmend më lart, – duke sqaruar se, me këtë tekst, ai ka vetëm këtë sened nga i Dërguari i Allahut (s.a.u.s.). Në senedin e këtij hadithi është një burrë i quajtur Usame Ibn Zejd El-Lejthijj, transmetimi i të cilit është i diskutueshëm. Sipas imam Ahmedit, transmetimi i tij është dobët, kurse sipas Jahja Ibn Mainit transmetimi i tij është i saktë e i pranueshëm [Shih: Tehdhibu tehdhib (1/209)]. Kështu, transmetimi i këtij personi nuk është aq i saktë e aq i fortë, por ai quhet hasen (i mirë) nëse nuk bie në kundërshtim me një transmetim më të fortë dhe nëse nuk ka ndonjë problem tjetër, që tregon se nuk e ka mbajtur mend mirë. Ky hadith ka edhe një problem tjetër, pasi ka mospërputhje mes transmetuesve: tre transmetues e kanë sjellë nga Usame Ibn Zejd el-Lejthij meukuf (si një thënie të Ibn Abasit) [Shih: Shuabul iman (165) dhe (7297)], kurse vetëm njëri (Hatem Ibn Ismaili) e sjell nga Usame Ibn Zejd el-Lejthij si merfu (si një thënie të Pejgamberit (s.a.u.s.) ). Tre transmetuesit që e sjellin si meukuf janë: Xhafer Ibn Auni, Rauhu Ibn Ubade dhe Abdullah Ibn Ferrukha. Nuk ka dyshim që ka përparësi transmetimi i këtyre treve, që e sjellin si meukuf.

Si përfundim, për shkak të këtyre dy problemeve, unë anoj nga mendimi që ky hadith është i dobët, jo vetëm si merfu, por edhe si meukuf (si thënie e Ibn Abasit), pasi ka mundësi që të jetë lëkundur vetë Usame Ibn Zejd në transmetimin e hadithit herë si merfu dhe herë si meukuf, për shkak të dobësisë që ka pasur në kujtesë. Ekziston edhe mundësia tjetër, që gabimin në përcjelljen e hadithit si merfu ta ketë bërë Hatem Ibn Ismaili, pasi edhe ky ka pas pak dobësi në kujtesë. Sipas shejh Albanit, ky hadith është hasen si meukuf (thënie e Ibn Abasit), por jo si merfu. Megjithatë, sipas Albanit, për këtë hadith nuk mund të thuhet prerë që ka vlerën si një thënie e Pejgamberit (s.a.u.s.), pasi ka mundësi që Ibn Abasi ta ketë marrë nga ehlul kitab-ët (ithtarët e Librit) që pranuan Islamin [Silsile daife (2/112)].

Së dyti, ky hadith edhe pse i dobët, paraqitet diçka më mirë nga senedi me të cilin përcillet sesa dy të parët, që përmenden në paqartësinë pararendëse.

Së treti, ky hadith e përcakton qartë që “robërit e Allahut”, të cilëve ai që humb rrugën iu drejtohet për ndihmë për të gjetur rrugën, janë një grup melekësh të caktuar nga Allahu për këtë punë. Kështu, kemi të bëjmë me thirrje drejtuar melekëve, të cilët janë të gjallë, dhe për rastin kur dikush humb rrugën ata janë të pranishëm, ia dëgjojnë thirrjen dhe kanë mundësi ta orientojnë për të gjetur rrugën. Atëherë, thirrja drejtuar melekëve për të gjetur rrugën në shkretëtirë (me fjalët: ‘O robër të Allahut, më ndihmoni ose më tregoni rrugën!’ nuk është shirk, sepse ata (melekët) janë të gjallë, të pranishëm, e dëgjojnë thirrjen dhe kanë mundësi me lejen e Allahut të orientojnë për gjetjen e rrugës.

Si përfundim, ky hadith nuk mbështet pretendimin e kotë për t’iu lutur të vdekurve e të papranishmëve e për të kërkuar prej tyre. Kush e sjell këtë hadith dhe dy të tjerët para tij si argument për t’iu drejtuar me thirrjen për ndihmë një personi të caktuar (me emër), ai gënjen ndaj të Dërguarit të Allahut (s.a.u.s.). Nuk lejohet që me këta melekë të krahasohen xhindët, njerëzit, eulijatë (njerëzit e mirë) dhe të ashtuquajturit (nga sektet e sufizmit) ‘burrat e gajbit’, qofshin të gjallë apo të vdekur. Kërkimi ndihmës (istigathe) prej tyre është shirk i qartë, pasi ata nuk e dëgjojnë lutjen, por edhe sikur ta dëgjonin lutjen, nuk do të kishin mundësi të përgjigjeshin e të plotësonin kërkesën. Ky fakt përmendet qartë në shumë ajete, e njëri prej tyre është fjala e Allahut të Lartësuar: “Ata që ju i lutni krahas Tij nuk zotërojnë as sa cipa e bërthamës (së hurmës të arabisë). Nëse ju u luteni atyre, ata nuk e dëgjojnë lutjen tuaj, por edhe sikur ta dëgjonin, nuk do t’ju përgjigjeshin. Në Ditën e Kiametit, ata do ta mohojnë shirkun tuaj. Askush nuk mund të të njoftojë ty si Ai që është Njohës i gjithçkaje”. [El Fatir: 14]. [Shih: Silsile daife (2/111) dhe librin ‘Hadhihi mefahimuna’ fq. 55, të Salih Ali Shejhut].

Së katërti, nëse dikush mendon se ky hadith është i saktë, në kundërshtim me mendimin tonë, atëherë për zbatimin e këtij hadithi i duhet të respektojë tri përcaktime që dalin po nga hadithi: 1- Ndihma të kërkohet prej melekëve dhe jo prej të vdekurve e njerëzve të papranishëm. 2- Për kërkimin e ndihmës prej melekëve të përdoret shprehja e përgjithshme e përmendur në hadith: ‘O robër të Allahut, më ndihmoni ose më tregoni rrugën!’. 3- T’u kërkojë ndihmë këtyre melekëve (me shprehjen e porsapërmendur) vetëm në rastin kur humb rrugën, pasi vetëm kjo përmendet në hadith dhe nuk ka argument për raste të tjera. Kështu, nuk lejohet të kërkohet prej melekëve ndihmë e përgjithshme, për çdo gjë; nuk lejohet të kërkohet prej tyre rizk (mjete jetese), shërim, ndërmjetësim etj.

Thirrja në rastin e humbjes së rrugës drejtuar melekëve nuk bie ndesh me teuhidin, sepse ata janë të pranishëm, e dëgjojnë thirrjen dhe kanë mundësi të orientojnë. Në këtë rast thirrja që u bëhet melekëve është njësoj si thirrja që i bëhet një njeriu të gjallë e të pranishëm për ndihmë.

Duket se imam Ahmed Ibn Hanbeli (Allahu e mëshiroftë) ka menduar që ky hadith (i Ibn Abasit) është i saktë, sepse e ka vënë në zbatim, sikurse ka rrëfyer biri i tij, Abdullahu, se i kish treguar i ati që, njëherë, në një udhëtim haxhi, kishte humbur rrugën dhe kishte filluar të thotë: “O robër të Allahut, më tregoni rrugën!”, e kështu vazhdoi t’i përsëriste këto fjalë, derisa e gjeti rrugën [Shuabul iman (7298)]. Albani thotë se senedi i këtij transmetimi nga imam Ahmedi është i saktë (Silsile daife: 2/111).

Së pesti, pretendimi se shpirtrat e eulijave të vdekur janë njësoj si melekët dhe kanë të njëjtin gjykim me ta, është i gënjeshtërt dhe i pavlefshëm, për tri arsye:

1-Vetëm Allahu e di se si janë shpirtrat e njerëzve, kështu që pretendimi se shpirtrat e njerëzve janë të ngjashëm me melekët nuk ka argument.

2- Shpirtrat e njerëzve të mirë janë në botën e berzahut (jetën e varrit); në vendin që u ka caktuar Allahu i Lartësuar. Ata nuk janë kudo, nuk janë të pranishëm tek ai që u lutet, nuk dinë se ç’ndodh, nuk dëgjojnë lutjet, nuk përgjigjen dot, nuk plotësojnë dot nevojat e njerëzve, nuk bëjnë dobi dhe as dëm. Për njerëzit në jetën e varrit, Allahu i Lartësuar thotë: “Përpara tyre është një (periudhë) ndarëse (ndërmjet Dynjasë dhe Ahiretit) që zgjat deri në ditën kur do të ringjallen” (Muminune: 100). Sipas shpjegimit që përmend Ibn Kethiri, të vdekurit në varr do të jenë në një periudhë jete të ndërmjetme, mes jetës së kësaj bote dhe ahiretit; ata nuk do të jenë as me njerëzit e dynjasë dhe as me njerëzit e ahiretit. Për këtë shih dhe ajetin e sures Fatir të përmendur më lart që tregon se të vdekurit nuk dëgjojnë, por edhe sikur të dëgjonin, nuk mund t’i përgjigjen lutësit. Ndërsa në rastin në fjalë (orientimin e atij që humb rrugën në shkretëtirë), për të cilin flet hadithi i Ibn Abasit, melekët janë të pranishëm, e dëgjojnë thirrjen dhe kanë mundësi të orientojnë për të gjetur rrugën. Atëherë, këtu ka ndryshim mes shpirtrave të njerëzve të mirë dhe melekëve.

Disa selefë (dijetarë të hershëm) kanë thënë: Njerëzit përfunduan në adhurimin e Diellit dhe të Hënës veçse duke u bazuar në krahasime të pavlefshme. [Ibn Tejmije, Err-Redu alel bekrij (269)]. Në “Fetaual Bezzazije”, një libër i medhhebit Hanefi, thuhet: “Dijetarët tanë pohojnë se: Kush thotë që shpirtrat e shehlerëve janë të pranishëm dhe dinë se ç’bëhet, ai bëhet qafir” (El Bahru rraiku sherrhu kenzi dekaiki: 5/134). Kjo fetva tregon qartë mbi kufrin e atij që u lutet të vdekurve, sepse njeriu u lutet atyre me besimin se ata janë në dijeni për këtë gjë, se mund t’i përgjigjen kërkesës dhe t’i plotësojnë nevojën që ka.

3- Hadithi nuk tregon se kërkohet ndihmë prej melekëve për çdo gjë, por vetëm për orientim kur humb rrugën në shkretëtirë, pasi vetëm ky rast përmendet në hadith, kështu që krahasimi i shpirtrave të njerëzve të vdekur me melekët është krejt i pavend.