A lejohen të krishteret te bejne meshe ne xhami?

Shkruar nga Ismail Bardhoshi

A është e vërtetë që Pejgamberi (a.s.) i ka lejuar krishterët të bëjnë meshë në xhami?

Çfarë gjykimi ka përdorimi i termit “harmoni ndërfetare”?

A ka rrezik të zbehet rruga e mesme e Profetit (a.s.) dhe sahabëve mes  qëndrimeve me tendecë liberale dhe mes qëndrimeve me tendencë ekstreme?

Lavdia i takon Allahut. Lavdërimi dhe Paqja qofshin për të Dërguarin e Allahut të Lartësuar, familjen e tij, sahabët dhe për të gjithë ata që pasojnë rrugën e tyre deri në Ditën e Kiametit.

Gjatë një emisioni televiziv një hoxhë kishte rrëfyer se një delegacioni krishterësh nga Abisinia kishin shkuar në Medine, dhe me lejen e Pejgamberit (a.s.), kishin mbajtur meshë në Xhaminë e tij. Ky delegacion krishterësh ishin ankuar se njerëzit nuk i kishin lejuar të mbanin meshë, dhe kështu Pejgamberi (a.s.) i kishte lejuar të bënin diçka të tillë në xhami. Ndërkaq, njëvëlla që e kishte dëgjuar këtë emisionin më pyeti rreth vërtetësisë së këtij rrëfimi.

Kjo ngjarje sillet si argument për lejimin e krishterëve të mbajnë meshë në xhami si një dëshmi e të ashtuquajturës “harmoni ndërfetare” ose “përafrim i pikpamjeve dhe qëndrimeve ndërfetare”.

Në lidhje më këtë tregim dhe argumentimin me të, më duhet të bëj sqarimet e mëposhtme:

Së pari, në librat e jetës së Pejgamberit që unë kam në dorë si:“Siretu Ubn Hisham” etj, nuk e kam hasur tregimin e këtij delegacionit të Abisinisë për të parë nëse është i saktë apo jo. Është e nevojshme të dimë se ku e ka burimin ky transmetim, në mënyrëqë të shohim nëse është i saktë apo jo. Në të kundërt, në fenë islame tregimi që nuk ka sened, ose që nuk dihet se ku e ka burimin, ose që nuk është vërtetuar si i saktë, nuk ka asnjëfarë vlere argumentuese. Para se të sjellim një hadith për argument duhet të sigurohemi për saktësinë e tij. Abdullah Ibn Mubarek, siç shënon Muslimi në parathënien e Sahih-ut të tij, ka thënë: “Po të mos ishte senedi, kushdo mund të thoshte e të sajonte ç’të dëshironte”. Kështu, hoxhallarët që sjellin tregime që nuk dihen nëse janë të sakta apo jo, duhet të bëjnë kujdes, sepse feja jonë nuk bazohet në pretendime, sajesa apo transmetime jo të sakta. Dikur para njëzet e ca vitesh në Shqipëri njerëzit nuk e dinin se ka hadithe që janë të dobëta ose të trilluara, ndërsa sot, me mirësinë e Allahut,është bërë mjaft e lehtë t’u referohemi librave të hadithit, ose dijetarëve të hadithit, ose programeve kompjuterikepër të mësuar nëse hadithi është i saktë apo jo. Prandaj, nuk i lejohet hoxhës tësjellë një tregim a një hadith të dobët, pa i sqaruar njerëzit që nuk është i saktë, sepse kjo do të thotë që t’i veshësh Pejgamberit diçka që nuk është prej tij.

Së dyti, ka një tregim tjetër të cilin e sjell Ibn Hishami në Sira (1/509) se Ibn Is’haku ka thënë: “Më ka treguar Muhamed Ibn Xhaferr Ibn Zubejr se: ‘Kur erdhi në Medinë delegacioni i Nexhranit,ata hynë në xhami, te Pejgamberi (a.s.), pas namazit të ikindisë. Ishte pikërisht koha e lutjes së tyre, prandaj ata nisën të kryenin ritet e tyre në xhami. Njerëzit donin t’i ndalonin, por Pejgamberi (a.s.) u tha: ‘Lërini!’ Ata u drejtuan për nga lindja, dhe ashtu e kryen lutjen e tyre.’”.

Përveç Ibn Hishamit, këtë tregim nëpërmjet Ibn Is’hakut, me të njëtën rrugë, e shënon edhe: Ibn Xherir Taberiu në tefsir (3/163), Ibn Mundhir në tefsir (1/109) dhe Bejhakiu në ‘Delailu Nubuveti (5/382)’.

Por ky sened ka ndërprerje. Muhamed Ibn Xha’ferr Ibn Zubejr nuk ka takuar askënd nga shokët e Pejgamberit.

Tha’lebiu e sjell në tefsir (3/6), edhe nga dy rrugë të tjera:

1- Muhamed Ibn Merrvan nga Kelebiu. Porse që të dy këta janë të akuzuar si gënjeshtarë.

2- Abdullah Ibn Ebi Xha’ferr Rraziu nga i ati, e ky nga Rrabi Ibn Enes. Ebu Xhefer Rraziu (i ati i Abdullahut që përmendet këtu) është i dobët. Kështu, ky është një murrsel i dobët.

Ibn Sa’di,gjithashtu, e sjell në‘Tabakatul kubra’ nga Ali Ibn Muhamed, ky nga Ebi Masheri, ky nga Muhamed Ibn Xha’ferr dhe Muhamed Ibn Umarete Ibn Gazijete. Por edhe kjo rrugë ka disa probleme:

1- Për Ali Ibn Muhamed el kureshi el medeni nuk kam gjetur asnjëfarë vlerësimi.

2- Ebu Ma’sheri (Nexhih Ibn Abdirrahman) është i dobët.

3- Muhamed Ibn Umaren Ibn Gazijen, që sipas kësaj rruge shoqëron Muhamed Ibn Xhaferrin në transmetimin e këtij hadithi, pra këtë person nuk kam arritur ta njoh. Sidoqoftë,kjo rrugë nuk e përforcon hadithin sepse përveç problemeve të mësipërme ka mundësi që të dy këta persona ta kenë sjellë hadithin nga të njëjtët transmetues të papërmendur, sepse siç u sqarua më lartë ky sened ka ndërprerje.

Si përfundim, ky është një hadith i dobët. Si i tillë nuk mund te merret për bazësi argument për çështjet e fesë.

Së treti, nuk lejohet që muslimanët të falën në kishë dhe as nuk lejohet tu jepet mundësi krishterëve të mbajnë meshë apo të kryejnë ritet e tyre në xhami. Muslimanët nuk e kanë të lejuar t’i kryejnë ritet fetare në të njëjtin vend me krishterët, me përjashtim të rastit të domosdoshmërisë kur muslimani nuk ka vend tjetër ku të falet.

Aishja radijallahu anha tregon: “Ummu Seleme dhe Ummu Habiba, r. anhuma,  kishin qenë në Abisini. Ato përmendën bukurinë e kishës dhe statujat, skulpturat dhe ikonat që gjendeshin në kishën e tyre. Por Pejgamberi a.s. tha: “Vërtet, ata janë njerëz të tillë që, kur në mesin e tyre vdes një njeri i mirë, ndërtojnë mbi varrin e tij faltore, pastaj gdhendin ose bëjnë aty statuja, skulptura dhe ikona. Ata, Ditën e Kijametit do të jenë më të këqinjtë e krijesave për Allahun”. Shënojnë Buhariu dhe Muslimi.

Duke shpjeguar këtë hadith, ndër të tjera, Ibn Rexhebi thotë: “(Këto fjalë të Pejgamberit) tregojnë se kishat janë shtëpi, ku zbret dënimi i Allahut mbi frekuentuesit e tyre, prandaj nuk i lejohet muslimanit të falet në to. Imam Ahmedi dhe Ebu Daudi sjellin një hadith të transmetuar nga Ibn Abasi se Pejgamberi ka thënë: “Nuk mund të bëhen bashkë dy kible (drejtime lutjesh) në një vend[1]”. Tavusi ka thënë: “Nuk duhet që shtëpia e mëshirës të jetë pranë një vendi dënimi. Ebu Ubejd dhe të tjerë e shpjegojnë hadithin e sapopërmendur me kuptimin që nuk duhet të bëhen bashkë xhamiat dhe kishat në një vend. Përderisa ndërtimi i objektit të xhamisë dhe kishës në të njëtin vend është i ndaluar, atëherëështë edhe më e arsyeshme të ndalohet kryerja e ritit të faljes, për të cilin janë ndërtuar xhamiat, në të njëjtin vend me ritet e kufrit, që kryhen në kisha. Ashtu siç nuk ju jepet mundësi krishterëve ti kryejnë ritet e tyre në xhamia, po kështu nuk duhet që muslimanët t’i falin namazet në tempujt e kafirave, tëcilat në fakt janë vendet e kufrit të tyre. Por dikush këtu mund të thotë se ka një transmetim që tregon se lejohet të lihen krishterët të kryejnë ritin e tyre të faljes në xhamitë e muslimanëve. Përderisa kjo lejohet, atëherënë mënyrë më parësore ju lejohet muslimanëve tëfalin namazin në kishat e tyre. Ibn Is’haku rrëfen se i ka treguar Muhamed Ibn Xhaferr Ibn Zubejr se: ‘Kur erdhi në Medinë delegacioni i Nexhranit,ata hynë në xhami, te Pejgamberi (a.s.), pas namazit të ikindisë. Ishte pikërisht koha e lutjes së tyre, prandaj ata nisën të kryenin ritet e tyre në xhami. Njerëzit donin t’i ndalonin, por Pejgamberi (a.s.) u tha: ‘Lërini!’ Ata u drejtuan për nga lindja, dhe ashtu e kryen lutjen e tyre.’”Si kundërpërgjigje ndaj këtij transmetimi ne themi se senedi i tij ka ndërprerje, dhe si i tillëështë i dobët. Por edhe sikur ku transmetim të ishte i saktë, ai tregon  se Pejgamberi e bëri këtë gjëvetëm për të fituar zemrat e tyre, nga frika se mos ata largoheshin nga Islami. Përderisa nuk ka nevojë më për diçka të tillë, nuk lejohet t’u jepet mundësi krishterëve për diçka të tillë” [Fet’hul Bari i Ibn Rexhebit].

Së katërti, nuk lejohet dhe as nuk ka nevojë që për të treguar tolerancë fetare të lejohen krishterët të mbajnë meshë në xhami apo të shkojnë muslimanët të falin namazin në kishë. Kjo gjë:

• Mund të çojë deri aty sa që të mos ketë ndarje dhe diferencë të qartë për njerëzit e paditur mes fesë së vërtetëe të pranuar tek Allahu dhe mes feve të pavërteta, sidomos në një vend si Shqipëria ku njerëzit nuk janë të mirëinformuar mbi çështjet e fesë dhe ku një pjese që janë indiferentë ndaj fesë ju duken të gjitha fetë njësoj.
• Bie ndesh me parimin e ballafaqimit mes të vërtetës dhe mes të pavërtetës, mes rrugës së drejtë dhe rrugës së shtrembër, në nivel dialogu, me qëllim që të bëhet e qartë e vërteta dhe të përhapet tek njerëzit. Në mungesë të këtij ballafaqimi, ose zbehjes së tij, njerëzit e kanë të vështirë të dallojnë të vërtetën nga e pavërteta dhe kjo mund të bëhet edhe pengesë për përhapjen e të vërtetës, sidomos në vendin tonë, ku një pjese njerëzish thonë se fetë janë njësoj.
• Mund t’u shërbejë edhe kundërshtarëve të Islamit të cilët synojnë që feja ta humbë përmbajtjen e saj të vërtetë, të mos ketë ballafaqime ndërfetare, qoftë dhe në nivel dialogu, dhe marrëdhëniet ndërnjerëzore të mos rregullohen nga feja. Prandaj, kundërshtarët e Islamit e vënë theksin tek shkëmbimi i vizitave mes titullarëve të feve të ndryshme nëpër festa, “harmonia fetare”, “toleranca fetare”, “përafrimi mes feve”, “mesazhi i përbashkët fetar”, qëndrimi këto të cilat në sytë e një pjese të publikut tonëshihen si punë feshë që nuk kanë ndonjë ndryshim!Të mos harrojmëballafaqimin e Pejgamberëve në dialog me kundërashtarët e tyre për të dalë në shesh e vërteta. Dialogjet dhe bisedat e Pejgamberëve me kundërshtarët janë përmendur në Kuranë. Pejgamberi ynë u ballafaqua me kundërshtarët e tij në fe, në Meke, me dialog, biseda, këshilla, tregime dhe mesazhe hyjnore, duke mos bërë lëshim në këtë parim, megjithse idhujtarët ishin të interesuar që të mos ekzistone ky ballafaqim. Kush e njeh jeten e Pejgamberit në periudhën e Mekës, këtë e ka fort të qartë.

Por dikush mund të na kundërshtojë me pretendimin se dijetarët e kanë lejuar këtë gjë nëse shihet e nevojshme dhe nuk bëhet diçka e rregullt: Ibn Kajim thotë: “Tregimi i delegacionit të Nexhranit dëshmon se në ndonjë rast të paparashikuar, mund tu jepet mundësi ehlul kitab-ëve të kryejnë ritin e lutjes së tyre në xhami, në prani të muslimanëve; por jo që të bëhet rrugë e rregull diçka e tillë” [Zadul Mead]. Ibn Rexhebi në citatin e mësipërm thotë: “Por edhe sikur ky transmetim të ishte i saktë, ai tregon  se Pejgamberi e bëri këtë gjë vetëm për të fituar zemrat e tyre, nga frika se mos ata largoheshin nga Islami.” Kështu, mund të hidhet ideja se kjo gjëështë e nevojshme për të treguar tolerancë fetare!

Kundërpërgjigja:

1. Ibn Kajim e bazon konkludimin e tij mbi transmetimin e mësipërm i cili siç u sqarua nuk është i saktë, kështu që nuk vlen për argument. Prandaj dhe Ibn Rexhebi i cili është një nga nxënësit e Ibn Kajimit e hedh poshtë bazimin në këtë hadith për këtë çështje pikërisht me faktin se është i dobët.
2. Rasti i nevojës që pëmend Ibn Rexhebi ka të bëjë me fitimin e zemrave të krisherëve për të hyrë në Islam, e jo për të treguar “harmoni e përafrim ndërfetar”! Të njëjtin qëllim si Ibn Rexhebi ka edhe Ibn Kajim.

c.Të drejtat e ithtarëve të feve të tjera në vende si Shqipëria i mbron ligji dhe shteti ekzistues.Kështu që për t’u treguar ithtarëve të feve të tjera sene nuk ju prekim të drejtat që ju garanton shteti nuk ka asnjë nevojëtë lejohen të mbajnë meshë në xhami ose që muslimanët të falen në kishë.

1. Pejgamberi ynë ka bërë marrëveshje paqeje me disa komunitete jomuslimanësh në Medine. Muslimanët ndër shekuj, sidomos në vendin tonë, kanë ditur dhe kanë pasur aftësinë të jetojnë në paqe me komunitetet e tjera fetare, në saj të mësimeve tolerante të Islamit, pa e parë aspak të nevojshme të lejojnë krishterët të mbajnë meshë në xhami. Ndërsa sot në vendet ku qeverisjen e kanë kafirat, nuk ka kuptim të kërkohet tolerancë nga muslimanët se nuk kanë gjë në dorë, por duhet tu kërkohet kafirave të tregohen tolerantëme muslimanët dhe të respektojnë të drejtat e tyre. Nisur nga ky fakt, të bën habi se përse duhet që ta ngrejnë më shumë zërin muslimanët për tolerancë, duke i pranuar në njëfarë mënyrë paragjykimet dhe shpifjet e kafirave për intolerancë të muslimanëve, ndërkohë që tolerancën tashmëduhet ta tregojnë vetë kafirat.
2. Bashkëjetesa në paqe me ithtarët e feve të tjera, mirësjellja me ta, mirëbërja ndaj tyre dhe respektimi i të drejtave të tyre mund të realizohen pa qenë aspak e nevojshme që të kryhen ritet në të njëjtin vend, që krishterët të mbajnë meshë në xhami dhe muslimanët të falin namaz në kishë, apo që titullarët fetarë të marrin pjesë nëfestat e njëri-tjetrit dhe të urojnë njëri- tjetrin për to. Përkundrazi, këto të fundit mund të prekin mëvetësinë dhe karakteristikat e secilës fe, madje mund të krijojnë atë idenë e cekur më sipër tek një pjesë e njerëzve indiferentë ndaj fesë se nuk ka ndryshim mes feve apo se fetë janë njësoj!! Ndryshueshmëria, karakteristikat, veçoritë, thirrja, parimet dhe synimet unike që kemi si ymet islam duhet të na bëjnë të ndihemi krenarë, dhe ti ruajmë ato me çdo kusht e çdo çmim, e jo ti shkrijmë ato para syve të njerëzve, duke ju përgjigjur thirrjve intrigante të “përafrimit të feve” që kanë si qëllim mënjanimin e islamit nga realiteti i jetës dhe marrëdhëniet ndërnjerëzore.
3. Për të gjitha ato që u thanë më lart kjo ide bie ndesh me synimet e Sheriatit; jo vetëm që nuk i favorizon muslimanët dhe nuk realizon ndonjë dobi për ta, por shkakton dëme për thirrjen e vërtetë, thirrjen e teuhidit, thirrjen që bënë të gjithë Pejgamberët e Allahut.

Së pesti, duhet ti ftojmë kafirat në përgjithësi, dhe ithtarët e librit në veçanti në fenë Islame me dialog në mënyrën më të mirë. Dialogu bëhet me qëllim që të dalë në shesh e vërteta, që njerëzit të përqafojnë islamin e të heqin dorë nga shirku, por jo për përafrimin e feve e për të bërë lëshime në fe apo shtrembërime të çështjeve të Islamit. Muslimanët që bëjnë dialog me ithtarët e librit në kohën tonë ndahen në dy grupe: 1- Ata që i ftojnë ithtarët e librit nëpërmjet dialogut të pranojnë islamin. Këta kanë si qëllim të dalë në pah e vërteta dhe të mposhtet e kota. Këta vënë në zbatim fjalën e Allahut: “Thuaj (o Muhamed): “O ithtarët e Librit: “Ejani të biem në një fjalëtë drejtë e të përbashkët mes nesh dhe jush: se do të adhurojmë vetëm Allahun, se nuk do t’i shoqërojmë Atij asgjë (në adhurim), dhe se njëri-tjetrin  nuk do ta mbajmë për zot, në vend të Allahut’. Nëse ata nuk pranojnë, atëherë thuaju: ‘Dëshmoni se ne i jemi nënshtruar Allahut si  muslimanë” [Ali Imran: 64]. Ky është dialogu i drejtë dhe i duhur me ithtarët e librit. Por dialogun me mënyrën më të mirë e më të arrirë mund ta bëjnë veçse ata që kanë dituri e aftësi. 2- Ata që bëjnë dialog për të ashtuquajturën “harmoni fetare” ose “përafrim mes feve”. Këta njerëz bëjnë lëshime në fe, shtrembërojnë mësimet dhe rregullat e islamit, keqintepretojnë argumentet e tij. Qëllimi i një dialogu të tillë nuk është që të dalë në shesh e vërteta dhe që ithtarët e librit të pranojnë islamin, por që të eleminohet ballafaqimi mes të vërtetës dhe të pavërtetës. Ky lloj dialogu është i pavlerë; nuk është ky dialogu për të cilin na ftojnë argumentet e fesë, përkundrazi, ky lloj dialogu shtrembëron argumentet. Por lejohet ulja dhe bisedimi me ithtarët e librit për mbrojtjen e të drejtave dhe interesave të muslimanëve, ose për të mbrojtur interesat dhe të drejtat e përbashkëta kundrejt një palë të tretë që dëmton si muslimanët edhe ehlul kitab-ët, ose për të bërë një marrëveshje që shihet e domosdoshme për interesat e muslimanëveapo qëështë në favor të muslimanëve.

Së gjashti, duhet të jemi të kujdesshëm në termat që përdorim për të treguar bashkjetesën në paqe me jomuslimanët apo respektimin e të drejtave të tyre. Për të shprehur këtë duhet të zgjedhim fjalë që nuk përmbajnë kuptim të prapranueshëm në fenë tonë, ose që nuk mund të keqpërdoren ose të keqshpjegohen nga njerëzit.Duhet ti zgjedhim ne shprehjet dhe jo të na i diktojnë kafirat ose t’i marrim të gatshme prej tyre, se kafirat nuk shohin se bie ndesh fjala e përdorur me fenë apo jo, se jep kuptim të pranueshëm apo jo, se mund të keqkuptohet apo jo; për kafirat rëndësi ka që të realizohen planet e tyre.Fjala vjen, shprehja “harmoni  ndërfetare” jep kuptim e përputhjes, ose përshtatjes së natyrshme mes pjesëve përbërëse të diçkaje, ose pajtimit nëmendime e në qëndrime me dikë, ose mirëkuptimi dhe marrëdhëniet miqësore. Kështu shpjegohet kjo fjalë në Fjalorin e Shqipes së Sotme. Siç shihet kjo fjalë përmban kuptim të papranueshëm në fenë tonë, sepse nuk ka përputhje mes të vërtetës dhe të pavërtetës. Ideja se ka përshtatje të natyrshme mes fesë së vërtetë dhe mes feve të kota, përsëri ështëe gënjeshtërt. Pajtimi në mendime dhe në qëndrime me fetë e tjera, pa kufizm e pa përcaktim, nuk është i saktë. Mirëkuptimi dhe marrëdhëniet miqësore me kafirat, po të merren me kuptimine tyre të drejtëpërdrejtëe e të gjithanshëm , nuk mund të pranohen si të sakta, e nëse do të bëhet ndonjë përcaktim ose shkoqitje, atëherë duhet parë se me çfarë kuptimi dhe në cilin aspekt përdoren. Pra, edhe me kuptimin e fundit termi “harmoni fetare” lë shumë hapësirë për keqkuptim dhe keqshpjegim e keqpërdorim.  Prandaj, duhet të përdoren fjalë të pranueshme si: tolerancë fetare ndaj jomuslimanëve, mirëbërja dhe mirësjellja ndaj tyre, respektimi i te drejtave të jomuslimanëve të përcaktuara në marrëveshjet e lidhura me ta, ose të garantuara nga shteti dhe ligji ekzistues, bashkëjetesa në paqe me jomuslimanët, marrëdhëniet paqësore. Këto shprehje ose këto përdorime kanë kuptim të pranueshëm dhe mund të gjeshë bazë për to në tekstet e Kuranit ose të Sunetit.

Së shtati, por si gjykohet për muslimanin që përdor termin “harmoni ndërfetare”?

Duhet parë se me çfarë kuptimi e përdor:

• Nëse e përdor më një kuptim qëështë kufër, atëherë bën kufër. Por për shpalljen e një personi të caktuar si kafir duhet të shqyrtohet plotësimi i kushteve dhe mungesa e pengesave, pasi mund të ketë ndonjë pengesë ose mund të mos jetë plotësuar ndonjë kushtë për ta shpallur si kafir.
• Nëse e përdor me një kuptim të papranueshëm, që bie ndesh me normat e fesë Islame, por që klasifikohet si haram, ose si gjynah, ose si bidat, e jo si kufër, në këtë rast themi se ka shprehur një ide të ndalur ose që ka përqafuar një bidat në fe.
• Nëse muslimani e përdor me një kuptim të pranueshëm, si përshembull për marrëdhënie paqësore, për respektimin e të drejtave, ose për mirësjellje e mirëbërje ndaj kafirave, në këtë rast duhet ta bëjmë me dije këtë musliman se edhe pse ka pasur për qëllim një kuptim të pranueshëm, duhet të heqë dorë nga përdorimi i këtij termi, sepse kuptimi i drejtpërdrejtë i tij është i keq dhe i papranueshëm dhe sepse ky term lë shumë hapësirë për keqshpjegim dhe keqpërdorim.

Kështu që kur një musliman e përdor këtë term nuk mund ta nxjerrim nga feja dhe as nuk mund të japim ndonjë gjykim për të, pa parë se me çfarë kuptimi e ka përdorur. Por gjithsesi duhet të kërkohet prej tij të heqë dorë nga ky përdorim i keq. Nuk janë të paktë hadithet që na mësojnë etikën e të shprehurit sidomos në çështjet e besimit.

Së teti, po nëse dikush bën lëshim ose shtrembërim në çështjet e fesë, duke iu përgjigjur kërkesës së kafirave, si gjykohet?

• Nëse bën një lëshim apo një shtrembërim që konsiderohet kufër, ky bën kufër. Por për shpalljen e një personi të caktuar si kafir duhet të shqyrtohet plotësimi i kushteve dhe mungesa e pengesave.
• Nëse bën një lëshim ose një shtrembërim qëështë shkelje ose bidat, ky klasifikohet si gjynahar ose si bidatçi, por kjo në parim, pasi për gjykimin ndaj personave të caktuar duhet të bëhet më shumë shkoqitje dhe duhet më shumë kujdes. Nuk mund të përjashtohet mundësia, përshembull, që një musliman ta ketë bërë një gjynah në kushte domosdoshmërie, ose nga padituria që karakterizon një musliman qëështë në fillimet e pranimit të islamit. Kështu, nuk duhet të nxitohemi duke e quajtur (fasik) një musliman të caktuar, pa e shqyrtuar mirë çështjen e tij. Një rregull islam thotë se kushtet e domosdoshmërisë mund të bëjnë të lejueshme gjërat e ndaluara. Sipas një rregulli tjetër, nëse një musliman e bën një gjynah nga padituria, ai është i justifikuar, përderisa hynë në kategorinë e atyre që mund të justifikohen. Kur flasim për persona të caktuar duhet të mos nxitohemi në gjykim, sidomos në kushtet e trojeve tona, ku janë fshirë shumica e gjurmëve të profecisë. Është e vërtetë që ka njerëz të cilët i keqpërdorin rregullat e porsapërmendur duke i vënë jo në vendin e duhur, dhe pikërisht ky material këtu po përqëndrohet, por nuk lejohet të biem në devijimin tjetër duke gjykuar ndaj muslimanëve padrejtësisht e pa respektuar rregullat.
• Nëse bën lëshim ose vepron diçka qëështë e ndaluar si masë parandaluese, ose si një gjynah i vogël, ose në diçka qëështë mekruh, këtu nuk duhet të nxitohemi të gjykojmë për një musliman të caktuar, sepse mund të ketë ndonjë justifikim të pranueshëm në fe. Një rregull thotë se gjërat e ndaluara si masë parandaluese (sedden lidherriati) mund të lejohen në rast nevoje, por me kusht që të ketë siguri se nuk do të shkaktohet gjynahu ose dëmi për të cilin ato janë ndaluar. Edhe njëherë e përsëris që ka njerëz të cilët i keqpërdorin këto rregulla ose nuk i kanë parasyshë fare kur bëjnë lehtësime e lëshime në çështjet e fesë; mbase atanuk nisen fare nga rregulla të tilla. Nuk është vendi këtu për të dhënë shembujt e përdorimin të saktë të këtij rregulli dhe as të keqpërdorimit të tij. Këtu mjafton të tërheq vëmendjen se nuk duhet të nxitohemi për të gjykuar ndaj një muslimani të caktuar, sidomos kur bën një gjynah të vogël apo diçka të ndaluar si masë parandaluese (seden lidherriah) në vende si këto të tonat, pasi ka mundësi të përfshihet në rregullin e përmendur këtu.

Së nënti, kohët e fundit, duke shfrytëzuar disa pikpamje ekstreme apo të teprimit në punët e fesë, media i ka dhënë shumë hapësirë mendimit me prirje liberale, properëndimore, që me sa duket bëhet me qëllimin që të përhapen mes muslimanëve bidatet dhe idetë liberale.Pikpamjet e teprimit dhe të ekstremit janë të papranueshme për shumicën e njerëzve, sepse bien ndesh me fitra-n, përveç që shumica gjithmon anon nga lëshimi, lehtësimi dhe plotësimi i dëshirave. Nëse do të vihen ne fokus vetëm dy mundësitë: ose pikpamjet ekstreme ose pikpamjet liberale, duke lënë krejt në harresë rrugën mesatare të ehli sunetit, ka rrezik të përhapen pikpamjet e xhematit “liberal” mes muslimanëve, pasi mesataria e ehli sunetit mund të bëhet e paqartë për ta, në mes të fokusimit intrigant tek dy kahet ekstreme.

A do të lejojnëhoxhallarët dhe xhemati i muslimanëve të zbehet qëndrimi mesëm i ehli sunetit mes pikpamjeve ekstreme dhe pikpamjeve të rrymës liberale në favor të kësaj të fundit? Kjo është një nga sfidat e ditëve të ardhshme përpara ehli sunetit. Allahu e di më mirë.

Së dhjeti, sa për shembull po përmend disa qëndrime me prirje liberaledhe disa të tjera me prirje ekstreme:

Disa qëndrime me tendencë liberale:

• Lejimi i krishterëve të bëjnë meshë në xhami, dërgimi i rinisë islame në kishë, teqe, me preteksin se do bëhet harmoni apo bashkëpunim ndërfetar.
• Pjesëmarrja në meshë.
• Mbledhja e rinësë islame në një vend me atë të feve të tjera për zhvillimin e aktiviteteve kulturore e argëtuese, me qëllim që të njihen me njëri-tjetrin, ndërkohë që tubime të tilla nuk janë të domosdoshme për ruajtjen e domosdoshmërive jetike të muslimanëve dhe as nuk kanë të bëjnë me gjëra që janë në interes të përbashkët për muslimanët dhe komunitetet e tjera fetare.
• Përqëndrimi i bisedave vetëm tek ekzistenca e një Krijuesi, paqja, mëshira, dashuria, harmonia ndërfetare, humanizmi, bukuria, pastërtia, vëllazëria ndërfetare. Këto biseda mund t’i dëgjosh edhe nga titullarët krishterë liberalë! Atëher, ç’ndryshim ka ligjërimi i një muslimani nga ai i titullarëve të feve të tjera? Harmonia, humanizmi dhe vëllazëria ndërfetare janë terme të papranueshëm, siç u sqarua dhe më lart. Ndërsa termat dhe temat e tjera janë të sakta, por nuk lejohet shtrembërimi i tyre për t’i vënë në shërbim të ideve dhe qëndrimeve liberale. Këtu nuk dua të them se nuk ka gjëra ku ne biem në ujdi me fenë e krishterë. Po ashtu nuk e kam qëllimin se nuk ka çështje ku puqen interesat e muslimanëve dhe krishterëve. Por nëse diskutimi i një thirrësi në Islam gjatë dialogut me kafirat bëhet në një mënyrë të tillë që nuk ngjall asnjë lloj kundërshtimi ndaj besimit, parimeve, vlerave, normave morale, ligjeve dhe riteve islame, atëherë çfar mesazhi islam ka arritur ky thirrës t’u përcjellë mosbesimtarëve!? Kur gjërat që trajton një musliman nuk i trazojnë fare kundërshtarët, kafirat, idhujtarët, të shthururit dhe imoralët; kjo tregon se këto gjëra ose nuk qëndrojnë ose nuk janë përcjellë siç duhet ose nuk prekin asnjë pikë kundërshtie me ta. Nuk duhet të jetë qëllimi i bisedës fetare thjesht të marrim pëlqimin e kafirave apo njerëzve të prishur, por udhëzimi i tyre në Islam. Thirrja islame nuk duhet të ketë si objektiv plotësimin e tekave dhe dëshirave të njerëzve, por ndryshimin e gjendjes së tyre dhe kalitjen a frenimin e dëshirave të tyre. Natyrisht, ndryshimi i gjendjes së njerëzve dhe frenimi i dëshirave të tyre do të bëhet shkallë-shkallë, duke filluar me gjërat më të rëndësishme, më të qartë e më të kuptueshme. Thirrësi duhet të thotë ato gjëra që kënaqin Zotin qoftë edhe nëse nuk i pëlqejnë njerëzit; duhet të kërkojë të kënaqë Allahun e Lartësuar, qoftë edhe duke hidhëruar njerëzit. Nëse në një kuved, ku ka njerëz imoralë, përshembull, nuk mund të flitet për mjetet e masat e ruajtjes së nderit, aty mund të flitet për ruajtjen e nderit si një vlerë dhe mund të kalohen në heshtje mjetet dhe mënyrat e ruajtjes së nderit. Ndërsa të lihen njerëzit e shthurur të qeshin e të gajasen me rregullat e islamit e të mos u thuhet asgjë për ruajtjen e nderit si një vlerë, kjo nuk më duket një taktikë e urtë. Njerëzit e kanë në natyrë (fitra) besimin në ekzistencën e Allahut; mohimi i ekzistencës së Krijuesit është kokfortësi. Kështu, biseda rreth ekzistencës së Krijuesit, pa e shoqëruar me thirrjen për ta adhuruar Atë të vetëm pa i bërë shok dhe thirrjen për largimin nga shirku, nuk ka dobi. Në format e shumta të shirkut hyjnë edhe ato të përhapura tek krishterët. Gjatë periudhës së Mekës Profeti është përqëndruar në tema të tilla si: teuhidi, largimi nga shirku, besimi në Ditën e Gjykimit, pranimi i profetësisë së Muhamedit (a.s.), pranimi i Kuranit si fjalë e Allahut, falja e namazit, dhënia e zekatit, respektimi i prindërve, ruajtja e nderit, çiltërsia, vërtetësia, mbajtja e besës, mbajtja e amanetit, ruajtja e lidhjes me farefisin, fqinjësia e mirë, drejtësia, përkrahja e të dobtëve dhe të shtypurve, mirëbërja, morali i mirë, ndalimi i imoralitetit dhe paturpësive, ndalimi i vrasjes pa të drejtë etj.. Shih ajetet e para të sures el Mudeth-thir, suren el En’am: 151-153 dhe suren el Isra: 23-29. Shih edhe hadithin e Abdullah Ibn Abasit që e tregon nga Ebu Sufjani [Buhari: 7 dhe Muslimi: 1737]. Po ashtu shih edhe hadithin e Amër Ibn Abeses [Muslimi: 832]. Gjithashtu shih dhe hadithin e Umu Selemes e cila citon fjalët që tha Xha’ferri Ibn Ebi Talib në kuvendin e Nexhashiut, mbretit të Abisinisë (3/267).
• Shmangia e citimit të ajeteve të Kuranit në arabisht, madje shmangia e përmendjes së emrit të Zotit “Allah”, për të mos prekur ndjenjat e bashkëkombësve duke përmendur terma e fjalë arabe!
• Pjesëmarrja në një studio a emision televiziv ku ka femra gjysmëlakuriq, saze e sazexhinj dhe ku përqëndrimi i njerëzve është tek pamjet e femrave gjysmëlakuriq e këngët dhe meloditë muzikore. Kjo bëhet me preteksin se gjoja do thirren njerëzit në Islam apo se do shpalosen vlerat e Islamit! Nuk ka ndonjë hadith që tregon se Profeti ka marrë pjesë në mexhlise sazesh, këngësh e lakuriqësie, me qëllimin për t’i ftuar njerëzit në Islam. Ndërsa lëvizja e Pejgamberit (a.s.) nëpër rrugët e tregjet e Mekës nuk vlen si argument për këtë gjë, sepse asokohe në Mekën e nderuar shtëpitë apo vendet e sazeve dhe femrave gjysmëlakuriq ishin veças, ndërsa nëpër rrugë e tregje njerëzit kishin angazhime dhe punë të ndryshme. Përveç kësaj, është e pavend t’u drejtosh thirrjen islame njerëzve të dehur ose atyre që janë të shastisur pas sazeve, këngës dhe femrave gjysmëlakuriq. Kjo nuk tregon urtësi në thirrje.
• Zbutja e qëndrimit ndaj rrafidive (shi’itëve), tarikateve (sekteve) të sufizmit dhe mbarë grupeve të humbura. Në këtë kontekst, bëhen edhe kritika ndaj fetvave të dijetarëve të medhenj të cilat flasin kudër rrafidive.Tashmë vërehet qartë që qarqet perëndimore po favorizojnë shiitët dhe itharët e sekteve sufiste, me qëllimin e keq për të shfrytëzuar rrugët e devijuara kundër rrugës islame të drejtë të ehli sunetit. Kështu që zbutja e qëndrimit bëhet për të kënaqur njerëzit me influencë në vendimmarrje.
• Lavdërimi i kokave të bidatit dhe kokave të rrymave liberale mes muslimanëve, duke i konsideruar ata si dijetar.
• Konsiderimi i besimit fetar si faktor që na bashkon me ithtarët e feve të tjera dhe jo si faktor që na ndan.
• Pjesëmarrja në aktivitetet fetaro-kulturore të krishterëve, siç është përshembull pjesmarrja në ngritjen e bustit të ndonjë murgeshe të tyre që ata e mbajnë për shenjtore etj.
• Konsiderimi i krishterëve si vëllezër, urimi i tyre për festa, si dhe vajtja për t’i uruar ata në kishë.
• Nxitja e muslimanëve për t’u punësuar në punë që janë haram apo që janë në shërbim të zullumqarëve, ose që kanë të bëjnë me marrje vendimesh a zbatim të ligjeve që bien ndesh me Sheriatin. Po kështu është dhe nxitja e muslimanëve të antarësohen në partitë politike. Këtu pra po flas për nxitjen e atyre që nuk janë në mjedise të tilla për të hyrë në to. Kështu nuk e kam fjalën për ndonjë përjashtim të matur mirë që mund të bëhet për ndonjë që ka pranuar Islamin apo është kapur për fenë, duke qenë në këto mjedise, ose për tolerimin dhe heshtjen ndaj dikujt që është në hapat e para të Islamit e që gjendet në këto mjedise të këqija.

Disa qëndrime me tendencëekstreme:

• Kur njeri i quan kufër të madh disa gjëra që sipas besimit të ehli sunetit nuk janë kufër, siç është pjesmarrja e muslimanët në votime, hapja e padisë në gjykatën laike etj.. Por kjo çështje ka nevojë për më shumë shkoqitje.
• Kur dikush bën kafira muslimanët, bazuar në devijimet e havarixhëve, ose pa shqyrtuar plotësimin e kushteve të tekfirit dhe mungesën e pengesave të tij.
• Kur njeriu nuk respekton fare parimet e rregullat që lidhen me domosdoshmëritë jetike, përmbushejn e synimeve të sheriatit, realizimin e dobive dhe shmangien e dëmeve. E kam fjalën për rregullat që i kanë sqaruar fukahatë e ymetit dhe kanë sjellë argumente të qarta për to.
• Kur njeriu nuk e pranon që thirrja e jomuslimanëve, ose fillestarëve në Islam ose të paditurve në fe, bëhet në mënyrë të shkallëzuar, duke i renditur çështjet e fesë sipas rëndësisëdhe përparësisë, poredhe duke marrë parasyshë kapacitetin mendor të njerëzve për t’i kuptuar çështjet fetare në diskutim. Këtu e kam fjalën për ata që e kanë kthyer në metodë dhe parim mosrespektimin e këtyre rregullave, e jo për ata që mund të gabojnë në mënyrën e thirrjes nga padituria, nxitimi apo gabime të tjera që vijnë nga natyra njerëzore.Në fillimet e thirrjes Profeti ftonte në teuhid dhe besimin e Ditës së Gjykimit, përshkruante begatitë e Xhenetit dhe vuajtjet në Zjarrin e Xhehenemit, urdhëronte për faljen e namazit dhe dhënien e zekatit dhe këshillonte për moral të mirë. Më pas, kur njerëzit u rrënjosën në iman, zbritën dispozitat e lejimit dhe ndalimit. Shih hadithin e Aishes në Sahihun e Buhariut (4994). Kur Profeti (a.s.) e dërgoi Muadhin në Jemen, e urdhëroi që gjëja e parë në të cilët do t’i ftonte njerëzit të ishte teuhidi. Nëse njerëzit do ta pranonin teuhidin, atëherëMuadhi do t’i ftonte të falnin pesë namazet. Shih hadithin e Abdullah Ibn Abasit në Sahihun e Buhariut (7372)dhe Sahihun e Muslimit (19). Një burrë shkoi tek i Dërguari i Allahut dhe pranoi Islamin me kushtin që të falte vetëm dy namaze. I Dërguari i Allahu e pranoi me këtë kusht Shih Musnedin e Ahmedit(23079). Hadithi është i saktë.Kjo nuk do të thotë se ky burrë nuk i kishte detyrë pesë namazet apo se Profeti (a.s.) e rrëzoi detyrën e faljes së pesë namazeve për të, përkundrazi, Profeti (a.s.) e pranoi prej tij këtë kusht të pavlefshëm për ta nxitur atë të pranonte Islamin. Disa ligje zbritën gjatë viteve të fundit të jetës së Muhamedit (a.s.), siç është përshembull ndalimi i kamatës.
• Përpjekja për t’i bërë rivalitet politik KMSH-së në drejtimin e xhamive dhe shpalljen e muajit të ramazanit e bajramit, edhe pse drejtuesit e KMSH-së mund të kenë probleme fetare.Pra, nuk e kam qëllimin se vendimet e KMSH-së mbi mënyrën sesi e caktojnë hyrjen dhe daljen e muajit hënorë janë të sakta, por nuk lejohet përçarja e muslimanëve në gjëra të mëdha si hyjra dhe dalja e muajit të agjërimit dhe festat e bajramit. Muslimanët duhet të fokusohen në përmirësimin dhe këshillimin për mirë të strukturave të KMSH-së, por jo në përçarjen e xhematit të muslimanëve në namaz, agjërim, dhe ditën e bajramit.

Muslimani duhet të ruhet nga të dyja drejtimet e këqija, si nga lehtësimit e këqija në fenë e Allahut e shtrembërimi i teksteve apo mësimeve të Islamit për t’i plotësuar dëshirën vetes ose për t’u plotësuar dëshirat njerëzve, edhe nga mendimet ekstreme. Këto dy kahe janë me pasoja të rëndë në Dynja dhe në Ahiret. Për të paralajmëruar nga rezultatet e këqija të lehtësimeve të këqija (ideve liberale) mjafton të përmend ajetet e Kuranit: “Atëherë, ai që ka shkelur ligjet e Zotit dhe ka parapëlqyer jetën e kësaj bote (plotësimin e dëshirave të këqija dhe kënaqësitë e përkohëshme kundrejt besimit, punëve dhe sjelljes së mirë që sjellin të mirat e Botës së Përtejme), sigurisht që do të ketë vendbanim, Zjarrin e Xhehenemit. Kurse ai, që i është frikësuar qëndrimit para Zotit të Tij dhe e ka frenuar veten nga dëshirat e këqija, pa dyshim që do të ketë vendbanim Xhenetin” [En-Naziat: 37-41]. Ndërsa si paralajmërim nga ekstremi dhe pasojat e tij po sjell dy thënie të Profetit: “Ruajuni teprimeve (el guluv), se vërtet ata që kanë qenë para jush i shkatërroi vetëm teprimi” (Ahmedi). Sipas Albanit hadithi është i saktë. Thënia e dytë: “Të shkatërruar janë ekstremistët (el mutenatiune)”. Këtë Profeti (a.s.) e përsëriti tri herë (Muslimi).

Për të shpëtuar nga drejtimet e këqija muslimani duhet të ndjekë Kuranin dhe Sunetin e saktë në përputhje me mënyrës se si i kanë kuptuar të parët e këtij umeti. Pra, duhet të ecim në udhën e mesme të Profetit, sahabëve, dhe dijetarëve ndjekës të sunetit, pasues të selefit, brez pas brezi, deri në kohën tonë. Dijetarë bashkëkohorë që ia vlen të merren si shembull për ndjekjen e rrugës së mesme të Profetit dhe sahabëve janë Albani, Ibn Bazi, Ibn Uthejmini dhe të tjerë dijetarë që janë në këtë udhë të drejtë e të mesme. Nga ana tjetër, mund të marrim mësim dhe nga përfundimi i keq i bidatçijve ndër shekuj, e sidomos në kohën tonë, dhe të ruhemi nga drejtimet e tyre.

Si përfundim, këtu në këtë material kam si qëllim që në këto çështje, nga njëra anë, të sqaroj rrugën e mesme të bazuar në Kuran dhe Sunetin e saktë në të cilën ka qenë Pejgamberi (a.s.) dhe selefi i këtij ymeti, dhe nga ana tjetër, të vë në dukje disa gabime që shfaqen në dy drejtimet e e gabuara; atë me prirje liberale dhe atë me prirje ekstreme. Kështu, nuk është qëllimi të rrëzojmë figurën e ndonjë muslimani e aq më pak ta quajmëatëkafir. Gjithashtu, ky shkrim nuk ka si qëllim të prishë paqen me komunitetet e tjera fetare ose të nxisë intolerancë ndaj tyre.

Vel hamdulilahi rabbil alemin.

• Shkruar nga Ismail Bardhoshi

[1] Hadithi është i dobët.